ΑΛΕΝ ΜΠΑΝΤΙΟΥ (Γάλλος φιλόσοφος)
«Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ μόνο μαζί με ένα μεγάλο, λαϊκό κίνημα»
Ο κορυφαίος διανοητής μιλά για την
αυτοκριτική του εργατικού κινήματος και της «διάσπαρτης» Αριστεράς,
την «επανάσταση της μεσαίας τάξης», αλλά και την Ε.Ε., ως έναν
«προσωρινό σχηματισμό»
Στο αμφιθέατρο της Νομικής δεν έπεφτε καρφίτσα. Και τις τρεις βραδιές άνοιξε συζήτηση για την πολιτική συγκυρία και ειδικά στην Ελλάδα με το κοινό
Πιστεύει ότι το εργατικό κίνημα πρέπει να κάνει την αυτοκριτική του, ότι οι εξεγερμένες εστίες του κόσμου είναι «η επανάσταση της μεσαίας τάξης», ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για μια ευρωπαϊκή Αριστερά και -εκπλήσσοντάς μας- ότι η ελληνική ίσως είναι η ισχυρότερη Αριστερά της Ευρώπης! Ο κορυφαίος Γάλλος φιλόσοφος, Αλέν Μπαντιού, αφού δόνησε με την αφοπλιστική πνευματική διαύγειά του, με τρεις πολιτικές στη βάση τους διαλέξεις την Αθήνα, μίλησε στην «Κ.Ε.» για την ανάγκη να επιστρέψουμε στο διεθνισμό του Μαρξ, τις πρώτες πολιτικές αποφάσεις που πρέπει να λάβει η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και το « μεγάλο λαϊκό κίνημα» που θα χρειαστεί για να τον υποστηρίξει.
* Στην ομιλία σας στη Νομική Σχολή παραδεχτήκατε ότι ο δρόμος εκτός ευρωπαϊκού πλαισίου θα είναι για την Ελλάδα δύσκολος, γι' αυτό δεν πρέπει να είναι και μοναχικός. Η Ελλάδα, τονίσατε, πρέπει να βρει τους νέους φίλους της.
- Θεωρώ ότι καμία χώρα σήμερα, εκτός απ' τις υπερδυνάμεις, δεν μπορεί να μείνει αποκλεισμένη. Αν η Ελλάδα όφειλε να ακολουθήσει το δρόμο της προσωρινής ρήξης με την Ευρώπη, έπρεπε να βασιστεί σε συμμάχους, σε φίλους. Δεν μπορεί η Ελλάδα να είναι μόνη. Ούτε και η ίδια η Γαλλία θα μπορούσε. Ειδικά απέναντι στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία, η μοναξιά και η εσωστρέφεια είναι αδύνατες. Θα έπρεπε, επομένως, η Ελλάδα να εφεύρει νέες συμμαχίες, νέες φιλίες.
Συμμαχίες στη Μεσόγειο
* Πρέπει να τις αναζητήσει στον ευρωπαϊκό Νότο, στην ανατολική μεσογειακή λεκάνη, αλλού;
- Υπάρχουν αρκετές υποθέσεις που μπορούν να γίνουν. Πιστεύω ακράδαντα ότι έπρεπε να δημιουργηθεί ένα μεσογειακό πλέγμα συμμαχιών. Η Ελλάδα δεν αντιμετωπίζει μόνη της μεγάλες δυσχέρειες. Δυσκολίες αντιμετωπίζουν επίσης η Ιταλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία. Οι χώρες αυτές έπρεπε, επομένως, να ενισχύσουν τους δεσμούς τους, ώστε να συσταθεί μια φιλική συνένωση και να βγουν από την κρίση συλλογικά. Υπάρχουν, ωστόσο, κι άλλες υποθέσεις. Θα μπορούσαμε να φανταστούμε και μια επιστροφή στις βαλκανικές συμμαχίες. Και το ενδεχόμενο της Τουρκίας, μην το αποκλείετε.
* Μιλάτε για τη μετατόπιση του ευρωπαϊκού Τείχους από την ανατολική και τη δυτική Ευρωπή, στον ευρωπαϊκό Βορρά και τον ευρωπαϊκό Νότο. Η Ευρώπη έχει προοπτικές μέσα από το βίαιο οικονομικό διαχωρισμό της;
- Ανέκαθεν πίστευα ότι η Ευρώπη είναι ένας προσωρινός σχηματισμός. Οι αντιφάσεις της είναι μεγάλες. Η παγκοσμιοποίηση δεν επέτρεψε στους Ευρωπαίους να βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο.
* Τι προτείνετε, επομένως;
- Πρέπει να γίνει μια μετάβαση σε έναν άλλο σχηματισμό. Ηδη έχουμε εισέλθει στη μεταβατική πορεία προς ένα νέο διεθνισμό, που δεν θα εξαντλείται στον ευρωπαϊκό χώρο. Θα είναι παγκόσμιος.
Η «διάσπαρτη» Αριστερά
* Η ευρωπαϊκή Αριστερά έχει ευθύνη για την ανισότητα, τα τείχη, τους διαχωρισμούς που έχουν επιβληθεί στην Ευρωζώνη;
- Σήμερα είναι δύσκολο να μιλήσουμε για μια ευρωπαϊκή Αριστερά.Υπάρχουν αριστερές δυνάμεις διάσπαρτες στις ευρωπαϊκές χώρες, αλλά δυστυχώς είναι εξαιρετικά ασθενείς. Προτεραιότητά μας πρέπει να γίνει η κατασκευή μιας Αριστεράς σε κάθε χώρα και, ει δυνατόν, οι αριστερές συμμαχίες μεταξύ των χωρών. Διότι στην παρούσα φάση η πραγματική Αριστερά είναι περισσότερο ένα πρότζεκτ παρά πραγματικότητα. Μόνο υπό αυτές τις συνθήκες ο πολιτικός ρόλος της Αριστεράς θα καταστεί σημαντικός, δημιουργώντας τις συνθήκες για ανεξαρτησία και ελευθερία ενάντια στον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό. Αυτό θα ήταν ο στόχος μιας πραγματικής ευρωπαϊκής Αριστεράς. Αλλά ακόμα μία φορά βρισκόμαστε περισσότερο στη φάση της επινόησης και της κατασκευής της. Ισως μάλιστα η Αριστερά να είναι στην παρούσα φάση ισχυρότερη στην Ελλάδα από οπουδήποτε αλλού. Διεθνώς.
* Μιλώντας για μια επανακατασκευή της Αριστεράς, εννοείτε την επαναπρόσληψη του κομμουνισμού; Στη διάλεξη, που πραγματοποιήσατε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, πέρα από την παραδοχή της αποτυχίας της φιλοσοφίας, μιλήσατε και για την αποτυχία του κομμουνισμού να καταλύσει την εξουσία όντας ο ίδιος εξουσία.
- Πιστεύω ότι μια πραγματική Αριστερά οφείλει να έχει μια σφαιρική αντίληψη των πραγμάτων και να συνιστά την εναλλακτική πρόταση στον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό. Αυτό που αποκαλώ κομμουνισμό είναι ένα πιθανό όνομα που μπορούμε να δώσουμε σε αυτή την εναλλακτική πολιτική πρόταση -αν και μπορούμε να το συζητήσουμε το όνομα. Εγώ απλώς ξαναχρησιμοποιώ ένα αρχαίο όνομα του 19ου αιώνα, διότι δεν έχω άλλο πρόχειρο να προτείνω. Η Αριστερά δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα ενάντια στο πολιτικό status quo και μέρος του. Αυτό δημιουργεί ανυπέρβλητες αντιφάσεις. Οφείλει το όραμά της να στοχεύει στο σφαιρικό μετασχηματισμό της κοινωνικής ζωής και της οικονομικής οργάνωσης. Επειδή ο καπιταλισμός είναι συστηματικά οργανωμένος, δεν επαρκεί να του αντιτάξουμε τοπικές μεταρρυθμίσεις. Οφείλουμε να προσανατολιστούμε στην κατασκευή μιας πολιτικής δύναμης που θα ήταν φορέας ενός παγκόσμιου σχεδίου. Κι από την άποψη αυτή θα έπρεπε να υϊοθετήσουμε την πολιτική του ίδιου του Μαρξ. Ενα πολιτικό διεθνισμό με στόχο την κατασκευή μιας κοινωνίας που δεν θα είναι υποταγμένη στη δικτατορία της ατομικής ιδιοκτησίας και του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Αν δεν προβούμε σε μια τέτοια λύση, η Αριστερά δεν θα είναι παρά μια Αριστερά της διαχείρισης των δυσκολιών του καπιταλισμού αντί για μια Αριστερά αντιπολιτευτική -που είναι το ζητούμενο.
Ο ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία
* Αναφέρατε ότι η Αριστερά στην παρούσα φάση είναι ισχυρότερη στην Ελλάδα. Παρακολουθείτε την πορεία του ΣΥΡΙΖΑ;
- Προφανώς, και συμπαθώ τον ΣΥΡΙΖΑ. Πρόκειται για ένα πολύπλοκο σύμπλεγμα, στο οποίο συνυπάρχουν πολλές τάσεις. Μέσα από την πολιτική δράση του θα καταφέρει, πιστεύω, ο ΣΥΡΙΖΑ να οικοδομήσει την πραγματική του ενότητα. Αν αναλάβει την εξουσία, η κατάσταση θα είναι περίπλοκη. Θα χρειαστεί ένα μεγάλο λαϊκό κίνημα για να τον υποστηρίξει. Δεν θα είναι αρκετή η διακυβέρνηση, πρέπει να συνδυαστεί με την αποτελεσματική παρέμβαση του λαού σε πολιτικό επίπεδο.
* Αναλαμβάνοντας την εξουσία, ποιες πρέπει να είναι οι πρώτες κινήσεις του, πρωτίστως σε σχέση με το χρέος;
- Μια λαϊκή ελληνική κυβέρνηση οφείλει να ανακοινώσει άμεσα ότι θα επιμηκυνθεί χρονικά η αποπληρωμή του χρέους. Ο,τι ακριβώς έκανε και η κυβέρνηση της Αργεντινής. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να ανακοινώσει τη στάση των πληρωμών προς τους δανειστές. Θα έλεγα ότι σε μια πιθανή κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ τα δύο πρώτα μέτρα που πρέπει να ληφθούν είναι η επιμήκυνση της αποπληρωμής του χρέους και η πάταξη της διαφθοράς, που είναι κι αλληλένδετα. Διότι μόνο αν παταχθεί η διαφθορά θα πετύχετε και την επιμήκυνση.
* Παρακολουθώντας την ελληνική πολιτική σκηνή, θα γνωρίζετε την κυβερνητική προσπάθεια να εξισωθούν η άκρα Δεξιά με την άκρα Αριστερά.
- Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι πρόκειται για ένα προπαγανδιστικό ψέμα. Με δεδομένο το ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είναι εχθρικές και προς τα δύο άκρα, βάζοντας απέναντί τους δύο εχθρούς ισχυρίζονται ότι είναι ένα και το αυτό. Οταν μάλιστα λες ότι ο ΣΥΡΙΖΑ και η Χρυσή Αυγή είναι ταυτόσημοι, τότε διατυπώνεις ένα χονδροειδέστατο ψέμα!
Ακροδεξιά της κρίσης
* Για την άνοδο της Ακροδεξιάς σε πανευρωπαϊκό επίπεδο οφείλεται η ραγδαία φτωχοποίηση;
- Η άνοδος της Ακροδεξιάς οφείλεται στην κρίση της Ευρώπης. Αναφέρομαι στην κρίση του ιστορικού ρόλου της Ευρώπης, που διήρκεσε πολλούς αιώνες. Δεν είναι πλέον η Ευρώπη το κέντρο του καπιταλιστικού κόσμου. Υπάρχουν οι μεγάλες ασιατικές δυνάμεις και οι ΗΠΑ. Και η Ευρώπη και οι πολίτες της φοβούνται να χάσουν τον ιστορικό τους ρόλο, γεγονός που κάνει τους Ευρωπαίους επιθετικούς απέναντι σε οτιδήποτε, οποιονδήποτε προέρχεται από άλλες ηπείρους.
* Για τη σημερινή χρεοκοπία μας, σε όλα τα επίπεδα, πέρα από την παντοκρατορία του κεφαλαίου, έχουν κάποια ευθύνη η απαξίωση του συνδικαλισμού και η αποδυνάμωση του εργατικού κινήματος; Κάποιοι μάλιστα υποστηρίζουν ότι ζούμε το τέλος των ιδεολογιών.
- Η Ιστορία του εργατικού κινήματος, του πολιτικού εργατικού κινήματος, κατά τον 20ό αιώνα είναι γεμάτη σφάλματα και οπορτουνισμούς. Είναι απαραίτητη η ιστορική αυτοκριτική του. Από την άλλη, ασφαλώς υπάρχει η προπαγάνδα του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού. Επομένως, το τέλος των ιδεολογιών είναι μια ιδεολογία. Που μάλιστα δηλώνει ότι η μοναδική επικρατούσα ιδεολογία είναι η ιδεολογία του αντιδραστικού καπιταλισμού. Το τέλος των ιδεολογιών δεν είναι επομένως παρά ένα προπαγανδιστικό μοτίβο. Είναι απαραίτητη η αυτοκριτική του εργατικού κινήματος, του κομμουνιστικού κινήματος των σοσιαλιστικών κρατών και αφ' ετέρου η ανεξάρτητη σκέψη ως άμυνα στην αντιδραστική προπαγάνδα που αποτυπώνεται στη διατύπωση «κάθε απόπειρα χειραφέτησης είναι μια καθαρή τρέλα. Κάθε ιδεολογία χειραφέτησης είναι τρέλα». Φυσικά, δεν είναι δυνατό να αποδεχτούμε τέτοιες διατυπώσεις. Θα προσθέταμε στο σημείο αυτό δύο λέξεις: κριτική και αυτοκριτική.
Αντίσταση και χειραφέτηση
* Οι εστίες αναταραχής και αντίστασης σε διαφορετικά γεωγραφικά σημεία (Τουρκία, Βραζιλία κ.ά.) είναι κινήσεις που θα οδηγήσουν προοπτικά στη χειραφέτηση που αναφέρετε;
- Είναι ενδιαφέρουσες και σημαντικές εστίες. Αλλά ταυτοχρόνως είναι διφορούμενες και διηραιμένες. Γιατί ένα μέρος των κινημάτων αυτών είναι αντικαπιταλιστικό, αλλά συγχρόνως ένα άλλο κομμάτι είναι αυτό που θα λέγαμε εξεγέρσεις της μεσαίας τάξης, επαναστάσεις της μεσαίας τάξης, που επιζητούν έναν νεοτερισμό, τον οποίο εγώ ονομάζω «επιθυμία για Δύση».
* Εκτός από τον Μαρξ, κύριε Μπαντιού, υπάρχει κάτι άλλο στο οποίο πιστεύετε;
- Δεν είμαι πολιτικός, είμαι φιλόσοφος. Πιστεύω, λοιπόν, ότι κάθε άτομο μπορεί να φέρει την αλήθεια. Η αλήθεια δεν είναι αναγκαστικά πολιτική. Μπορεί να είναι καλλιτεχνική, επιστημονική αλλά και ερωτική. Και η πολιτική αλήθεια δεν είναι παρά ένα μέρος της αλήθειας. Πιστεύω επίσης στη δύναμη της τέχνης, της λογικής σκέψης, της συλλογικής δράσης. Πιστεύω ότι η ανθρωπότητα μπορεί να λύσει τα προβλήματά της, αλλά χρειάζεται μια δέσμευση και μία στράτευση για να το πετύχει.
(Επιμέλεια μετάφρασης: Βίκτωρ Ματζίνης)
Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 2 Φεβρουαρίου 2014.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου