Η μελέτη αυτή αποτελεί συμβολή του τμήματος Βιομηχανίας στα πλαίσια της συζήτησης που διεξάγεται στον ΣΥΡΙΖΑ για ένα ολοκληρωμένο, συνεκτικό, προοδευτικό και ρεαλιστικό πρόγραμμα ανασυγκρότησης της χώρας .
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Αναφέρεται πιο ειδικά στην Βιομηχανία τροφίμων και ποτών , που διατηρεί θεμελιώδη ρόλο για την Ελληνική οικονομία και την Ελληνική μεταποιητική βιομηχανία και διαθέτει όλες τις προϋποθέσεις ώστε να γίνει βασικός μοχλός ανάπτυξης της χώρας , ιδιαίτερα στη χρονική στιγμή που διανύουμε μετά από 6 χρόνια ύφεσης. Στην μελέτη παρουσιάζονται τα διαρθρωτικά μεγέθη, οι εξελίξεις και οι προοπτικές της Ελληνικής βιομηχανίας τροφίμων και ποτών. Παρουσιάζονται οι δυνατότητες ανάπτυξης του κλάδου και προτάσεις σε βασικούς άξονες ανάπτυξης.
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1.1 Ο αγροτοδιατροφικός τομέας
Ο αγρο-διατροφικός τομέας της οικονομίας καλύπτει τρείς διακριτούς αλλά και αλληλοσυνδεδεμένους τομείς οικονομικής δραστηριότητας:
- Την αγροτική παραγωγή όπου παράγεται το σύνολο των τροφίμων , είτε σαν τελικών προϊόντων είτε σαν πρώτη υλη για τα μεταποιημένα τρόφιμα (πρωτογενής τομέας)
- Την μεταποίηση τροφίμων όπου επεξεργάζεται, μεταποιεί, τυποποιεί, και διακινεί τα τρόφιμα είτε στην τελική τους μορφή είτε σε ημι-έτοιμη μορφή για περαιτέρω επεξεργασία από άλλες μεταποιητικές βιομηχανίες τροφίμων (δευτερογενής τομέας)
- Την εμπορία & διάθεση τροφίμων όπου τα τρόφιμα διανέμονται μέσω χονδρεμπορίου και λιανεμπορίου προς κατανάλωση στο σπίτι η σε εστιατόρια ,ξενοδοχεία κλπ ( τριτογενής τομέας)
Η σημασία του αγρο-διατροφικού τομέα στην οικονομική δραστηριότητα της χώρας είναι εμφανής και μόνο από το γεγονός πως πάνω από 1 εκατομμύριο επιχειρήσεις /εκμεταλλεύσεις και πάνω από 2 εκατομμύρια άτομα εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα σε αυτόν, δημιουργώντας προστιθέμενη αξία ύψους 17,3 δις Ευρώ. Στη μεταποίηση, παρότι δραστηριοποιείται μόλις το 1,6% των εμπλεκομένων επιχειρήσεων , δημιουργείται το 25,5% της προστιθέμενης αξίας.
Ο κλάδος της μεταποίησης τροφίμων και ποτών , στον οποίο εμείς εστιάζουμε αποτελείται από δέκα βασικούς υπο-κλάδους
( κατά ΣΤΑΚΟΔ )
1.2 Η βιομηχανία τροφίμων και ποτών
Η Βιομηχανία Τροφίμων& Ποτών είναι ένας δυναμικός, ανταγωνιστικός και εξωστρεφής κλάδος της οικονομίας ακόμα και κατά την περίοδο της οικονομικής ύφεσης. Αποτελεί τον μεγαλύτερο κλάδο της βιομηχανίας και δείχνει ιδιαίτερη αντοχή στην κρίση.
Όπως προκύπτει και από τα παρακάτω στοιχεία (σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ για τον κλάδο - Ετήσια Έκθεση 2013) ο κλάδος Τροφίμων και Ποτών:
• Είχε παραγωγή αξίας 16,456 δις Ευρώ το 2011 (σε σύνολο 59,4 όλης της μεταποίησης – ποσοστό 27,6%)
• Είχε την πρώτη θέση στην παραγωγή Προστιθέμενης Αξίας 5,9 δις.Ευρω το 2011 (σε σύνολο 16,8 όλης της μεταποίησης – ποσοστό 35%)
• Καλύπτει το 22% των συνολικών εξαγωγών της χώρας (2011 – δεν περιλαμβάνονται τα πετρελαιοειδή), ενώ το εμπορικό ισοζύγιο βελτιώνεται με γοργούς ρυθμούς (από 52% το 2007 στο 78% το 2012).
• Καλύπτει το 1/5 του συνόλου των επιχειρήσεων της μεταποίησης και είναι ο μεγαλύτερος εργοδότης της αφού σε αυτήν απασχολείται περίπου το ¼ του συνόλου των απασχολουμένων στην παραγωγή.
• Έχει μεγαλύτερη συμβολή στον τομέα της μεταποίησης σε σύγκριση με την ΕΕ-27, λόγω αφενός της υπανάπτυξης των άλλων κλάδων του εγχώριου τομέα της μεταποίησης (μεταφορικά μέσα, χημικά, μηχανήματα κλπ) αλλά και αφετέρου την εγχώρια δυναμική του – την οποία εν πολλοίς αντλεί και από τη σύνδεση του με την εστίαση και τον τουρισμό.
• Δείχνει μεγαλύτερες αντοχές στην οικονομική κρίση
1.3 Ο ρόλος της Βιομηχανίας τροφίμων & ποτών στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας
Οι βασικοί λόγοι που ο κλάδος αυτός μπορεί να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στην παραγωγική ανασυγκρότηση και να αποτελέσει την ατμομηχανή της ανάπτυξης είναι οι εξής:
1. Ο κλάδος της Βιομηχανίας τροφίμων αποτελείται από 16.695 επιχειρήσεις (το 2011 αποτελούν το 33,5% του συνόλου των επιχειρήσεων στην βιομηχανία) και απασχολεί περίπου 110.000 άτομα ( 25% του συνόλου της μεταποίησης, που διατηρήθηκαν παρά την βαθιά οικονομική ύφεση).
Υπάρχουν πολλές μικρές επιχειρήσεις ( το 95% του συνόλου με κάτω από 10 άτομα ) που σε περίοδο κρίσης δείχνουν αντοχές και ευελιξίες καλύτερες από άλλους κλάδους της οικονομίας.
Υπάρχει επομένως μεγάλη εμπειρία επιχειρηματικότητας.
Υπάρχουν επίσης και νέες μορφές που έχουν μεγάλο κοινωνικό ενδιαφέρον και αξίζει να προσεχθούν και να αναπτυχθούν, όπως οι κοινωνικές επιχειρήσεις και οι
συνεταιρισμοί.
Ο κλάδος συνιστά δυνατότητα άμεσης διεξόδου απασχόλησης στο μεγάλο κύμα των ανέργων.
2. Ο κλάδος είναι ισχυρά εξαγωγικός (15% του συνόλου) με πλούσια εμπειρία ιδιαίτερα σε κάποιους υπο-κλάδους όπως: φρούτα και λαχανικά (οι εξαγωγές τους αποτελούν το 6% των συνολικών μεταποιητικών εξαγωγών), έλαια, προϊόντα γάλακτος και τυριά, είδη κρέατος.
Σε κάποιους τομείς ειδικότερα ο κλάδος πρωταγωνιστεί σε παγκόσμιο επίπεδο: στη φέτα η Ελλάδα κατέχει το 28% της παγκόσμιας αγοράς, ενώ σε κάποιους τομείς όπως φρούτα και λαχανικά, λάδι, ιχθυοκαλλιέργειες η χώρα ακόμα και στις σημερινές συνθήκες είναι ανάμεσα στους 10 μεγαλύτερους παραγωγούς στον κόσμο !!
3. Οι κλιματολογικές και εδαφολογικές συνθήκες ευνοούν την παραγωγή υψηλής ποιότητας προϊόντων. Ταυτόχρονα παράγουμε διαφοροποιημένα προϊόντα με ιδιαίτερα και συχνά μοναδικά οργανοληπτικά χαρακτηριστικά που συχνά έχουν και υψηλή δια θρεπτική αξία.
4. Η παγκόσμια αναγνώριση της μεσογειακής διατροφής, σε συνδυασμό με την έλξη που ασκούν στον καταναλωτή διεθνώς – αλλά και στην Ελλάδα - τα τοπικά παραδοσιακά προϊόντα, ευνοούν ιδιαίτερα τις παραγωγικές και εξαγωγικές δραστηριότητες του κλάδου των τροφίμων και ποτών.
5. Πέρα από την κάλυψη των διατροφικών αναγκών του πληθυσμού - που είναι στόχος στρατηγικής σημασίας, υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης του κλάδου λόγω συνεργειών με την ανάπτυξη του τριτογενή τομέα των υπηρεσιών της εστίασης, τα ξενοδοχεία και εν γένει με τον τουρισμό.
Παράλληλα μια σειρά άλλοι παράγοντες ευνοούν αντικειμενικά και μπορούν να στηρίξουν την ανταγωνιστική ανάπτυξη του κλάδου. Τέτοιοι είναι:
• To ισχυρό και υψηλού επιπέδου ανθρώπινο και επιστημονικό δυναμικό.
Το εκπαιδευτικό μας σύστημα παράγει εξειδικευμένους επιστήμονες που καλύπτουν όλο το κύκλωμα του τροφίμου. Από την αγροτική παραγωγή μέχρι την εστίαση. Οι σχετικές σχολές εκπαιδεύουν περίπου 5,000 σπουδαστές το χρόνο.
• Τεχνολογικό υπόβαθρο ανταγωνιστικού επιπέδου.
Πέρα από τις μεγάλες βιομηχανίες που πρωτοπορούν (γιαούρτι, φρούτα κλπ), ακόμα και σε περιφερειακό επίπεδο καταγράφεται ανεκμετάλλευτο παραγωγικό δυναμικό. Στο σημείο αυτό κεντρικής σημασίας θα είναι η δυνατότητα αξιοποίησης των πάνω από 1.000 εγκαταλειμμένων εργοστασίων τροφίμων που είναι διάσπαρτα σε όλη την χώρα - πολλά από αυτά με πλήρη εξοπλισμό. Αποτελούν έναν εν δυνάμει πολύτιμο παραγωγικό πόρο που μπορεί να βοηθήσει στην καθετοποίηση των τοπικών οικονομιών αν αξιοποιηθεί παραγωγικά, αλλα και στην απασχόληση τοπικού ανθρώπινου και επιστημονικού δυναμικού.
• Η ύπαρξη μεγάλων εκτάσεων εγκαταλελειμμένης καλλιεργήσιμης γης.
Με τη χρήση νέων τεχνολογιών μεγάλο τμήμα της γης – που πρόκυψε από την εγκατάλειψη της αφθονίας- μπορεί να επανακτηθεί παραγωγικά και να αξιοποιηθεί στην παραγωγή διαφοροποιημένων μοναδικών προϊόντων.
• Ύπαρξη τεχνογνωσίας στην παραγωγή ιδιαίτερων προϊόντων
Αν και απο μόνο του το γεγονός δεν συνιστά ικανή συνθήκη για την ανάπτυξη, το γεγονός πως η Ελλάδα είναι η 4η χώρα στην Ευρώπη σε τίτλους προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ αποτελεί πολύτιμο εργαλείο και εφαλτήριο για την ανάπτυξη. Συγκεκριμένα ΠΟΠ και ΠΓΕ εχουν καταγραφεί για: κρασιά -147 ,γαλακτοκομικά- 21, φρούτα λαχανικά-19, λάδι -27, Ποτά-19 ,ελιές βρώσιμες-11,άλλα – 3 . Αναλογικά με τον πληθυσμό είναι η πρώτη χώρα στη Ευρώπη. Όμως στις συνολικές πωλήσεις πλην των γαλακτοκομικών είναι πολύ χαμηλά. πχ στα κρασιά είναι τρίτη σε τίτλους αλλά 8η σε πωλήσεις. Αρα υπάρχει αντικειμενική δυνατότητα παραγωγής ποιοτικών προϊόντων.
Όλα τα παραπάνω συνηγορούν ότι η βιομηχανία τροφίμων είναι μια δυναμική, ανταγωνιστική και εξωστρεφής βιομηχανία με σημαντικές επενδύσεις και επιχειρηματική δραστηριότητα. Καλύπτει έτσι τις βασικές παραμέτρους ώστε να βάλει φιλόδοξους στόχους και να αυξήσει δυναμικά το ποσοστό συμμετοχής της στην μεταποίηση και γενικότερα στην Εθνική Οικονομία.
Ταυτόχρονα μια σειρά μελέτες όμως τόσο του ΙΟΒΕ , όσο και τελευταία της McKinsey συμφωνούν από μια διαφορετική σκοπιά στην διαπίστωση πως τόσο η αγροτική παραγωγή, όσο και η βιομηχανία τροφίμων & ποτών αποτελούν τομείς-προτεραιότητες για την παραγωγική ανασυγκρότηση της Ελληνικής οικονομίας
2. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ
2.1. Το όραμά μας
Η παραγωγική ανασυγκρότηση της Βιομηχανίας τροφίμων & ποτών (στα πλαίσια μιας ριζοσπαστικής ανασυγκρότησης όλου του αγροτοδιατροφικού συμπλέγματος) θα πρέπει να αποτελέσει βασικό μοχλό ανόρθωσης της Ελληνικής οικονομίας: .
• με σημαντική αύξηση του ρόλου της στην μεταποίηση
• με σημαντική συμβολή στην αύξηση της απασχόλησης, στην προστασία & ανάπτυξη των μικρομεσαίων παραγωγών και την περιφερειακή ανάπτυξη
• με σημαντική βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου τροφίμων και ποτών
• με την παραγωγή τροφίμων υψηλής ποιότητας και ασφάλειας με ισχυρά αναγνωρίσιμη ταυτότητα και υψηλή προστιθέμενη αξία.
2.2. Στρατηγικοί Στόχοι
Το όραμα μας για την παραγωγική ανασυγκρότηση στο αγρο-διατροφικό σύστημα δεν έχει στόχο απλά την διεύρυνση της παραγωγικής βάσης , που είναι ιδιαίτερα σημαντική , αλλά συνδέεται και με ποιοτικούς μετασχηματισμούς που θα υπηρετούν τις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες .
Στρατηγικοί μας στόχοι είναι:
• Η ανάπτυξη της παραγωγής όσο γίνεται πιο κοντά στις περιοχές που παράγονται οι πρώτες ύλες για την μεταποίηση με στόχο να ξαναζωντανέψει το ενδιαφέρον των τοπικών κοινωνιών για ανάπτυξη και πρόοδο του τόπου τους
• Η ενδυνάμωση της εγχώριας αγοράς με προσπάθεια για επάρκεια σε βασικά προϊόντα διατροφής , όπου έχουμε και σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα σε ποιότητα και ασφάλεια , υποκαθιστώντας τις εισαγωγές . Είναι εθνικής σημασίας η ανεξαρτητοποίηση μας στη παραγωγή πρωτεϊνών γενικά ζωικής η φυτικής προέλευσης, λιπών ζωικής η φυτικής προέλευσης και πολυσακχαριτών
• Η καινοτομία και η υψηλή εξειδίκευση θα αποτελέσουν την δική μας απάντηση στα εμπόδια που δημιουργεί η μικρή παραγωγή σε συνδυασμό με την ανάπτυξη παραγωγικών δικτύων. Αυτό προϋποθέτει αποτελεσματική και χαμηλού κόστους συγκέντρωση, αποθήκευση, συντήρηση, μεταποίηση και διανομή των τροφίμων στη βιομηχανία η τα αστικά κέντρα
2.3 Ποιους αφορά η παραγωγική ανασυγκρότηση της βιομηχανίας τροφίμων & ποτών
Η πρόταση μας για την παραγωγική ανασυγκρότηση της βιομηχανίας τροφίμων και ποτών απευθύνεται αλλά και προϋποθέτει την ενεργή συμμετοχή όλων των συντελεστών του αγρο-διατροφικού συστήματος. Αυτοί είναι:
• Οι χιλιάδες ΜΜΕ που αποτελούν ένα ζωντανό παραγωγικό δυναμικό και έχουν ανάγκη τον εμπλουτισμό του έμψυχου κυρίως δυναμικού τους.
• Οι μεγάλες επιχειρήσεις για τα δεδομένα της Ελλάδας αλλά μικρές για την Ευρώπη που λειτουργούν με κανόνες υγιούς ανταγωνισμού και αποτελούν παραγωγικά παραδείγματα.
• Οι συνεταιρισμοί που παρά το ότι ο ρόλος τους έχει συρρικνωθεί, έχουν να αναδείξουν επιτυχημένα παραδείγματα η εμπειρία των οποίων σε συνδυασμό με την διεθνή εμπειρία και το νέο θεσμικό πλαίσιο μπορούν ξανά να αυξήσουν τον ρόλο τους και την βαρύτητα τους.
• Η αναπτυγμένη οικοτεχνία στην παραγωγή τροφίμων, ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές πχ με τους εκατοντάδες "Συνεταιρισμούς γυναικών" που υπάρχουν σε κάθε νομό.
• Οι νέοι επιστήμονες. Από τα ελληνικά Πανεπιστήμια Πολυτεχνεία και ΤΕΙ εκπαιδεύονται 5.000 επιστήμονες που καλύπτουν όλα τα παραγωγικά στάδια του αγρο- διατροφικού συστήματος. Σε πολλές σχολές αναπτύσσεται και αξιόλογη έρευνα. Υπάρχει το ανθρώπινο δυναμικό υπάρχει κινητικότητα αλλά μέχρι σήμερα η αντίδραση δεν καταλύεται.
• Τα Περιφερειακά ιδρύματα (Πανεπιστήμια, ΤΕΙ) τα οποία πρέπει να συνδεθούν με την τοπική παραγωγή
• Οι περιφέρειες και οι ΟΤΑ που μπορούν να παίξουν ουσιαστικό ρόλο στην ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων με την δημιουργία και λειτουργία κατάλληλων υποδομών.
• Τα δίκτυα αλληλεγγύης όπως αυτά της διανομής χωρίς μεσάζοντες που δίνουν εναλλακτικές δυνατότητες διάθεσης προσόντων στους παραγωγούς
• Οι παραγωγοί αγροτικών προϊόντων λόγω της ιδιαίτερης σημασίας του αγροτικού τομέα στην παραγωγή τροφίμων και πρώτης ύλης για την βιομηχανία αλλά και του πλήθους απασχολουμένων σε αυτόν με στόχο την αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού ώστε να έχει ουσιαστική συμμετοχή στο παραγόμενο βιομηχανικό προϊόν
2.4 Βασικές προκλήσεις για την ανάπτυξη του κλάδου Βιομηχανίας Τροφίμων και Ποτών (ΒΤΠ)
Πέρα από τα προβλήματα που δημιουργεί η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) και οι ιδιομορφίες του αγροτικού κλήρου στην πρωτογενή παραγωγή, η ΒΤΠ έχει να αντιμετωπίσει τις δικές της προκλήσεις όπως
έλλειψη χρηματοδότησης
γραφειοκρατία & η αναποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης με έλλειψη μακροπρόθεσμης στρατηγικής για τον τομέα
προβληματική λειτουργία των φορέων ελέγχου της αγοράς όπως ο ΕΦΕΤ , η Επιτροπή Ανταγωνισμού
αρνητική εμπειρία από την λειτουργία μέχρι σήμερα των αγροτικών συνεταιρισμών με την εκτεταμένη διαφθορά & εξαγορά συνειδήσεων
ρόλος των μεγάλων πολυεθνικών στον κλάδο παραγωγής & εμπορίας που παραβιάζοντας τους κανόνες υγιούς ανταγωνισμού δεν αφήνουν περιθώρια εισαγωγής νέων ομοειδών προϊόντων στην αγορά
μικρό μέγεθος , οικογενειακή νοοτροπία και διασπορά της παραγωγής με έλλειψη οικονομιών κλίμακας
υψηλό κόστος αγροτικής παραγωγής και απόσταση της παραγωγής από τις μονάδες επεξεργασίας & μεταποίησης
έλλειψη ισχυρού καταναλωτικού κινήματος για τον έλεγχο των τιμών
3. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
3.1 Βασικοί Πυλώνες
Βασική προϋπόθεση για την επιτυχή στήριξη των παραπάνω στρατηγικών στόχων αποτελεί διαμόρφωση σε στέρεες βάσεις των παρακάτω βασικών πυλώνων:
3.1.1 Ανάπτυξη δικτύων
Το μεγαλύτερο ποσοστό της βιομηχανίας τροφίμων αποτελείται από μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, που δεν μπορούν να πετύχουν οικονομίες κλίμακας , δυσκολεύονται να ξεφύγουν από την τοπική αγορά , έχουν έλλειψη ενημέρωσης και δυσκολίες σε θέματα σχεδιασμού παράγωγης & επιχειρησιακού σχεδιασμού της οργάνωσης που αφορούν την ποιότητα και την ασφάλεια των προϊόντων .
Στόχος είναι η διαμόρφωση του κατάλληλου συνεργατικού πλαισίου , που θα ελαχιστοποιεί τις παραπάνω αδυναμίες και θα μεγιστοποιεί τα πλεονεκτήματα τους , όπως το ότι συνδέονται πιο άμεσα με την τοπική αγροτική παραγωγή την οποία καθετοποιούν ,συμβάλουν σε μεγαλύτερο βαθμό στην αύξηση της απασχόλησης, είναι συχνά πιο ευέλικτες ως προς την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων.
Η πρόταση για την ανάπτυξη παραγωγικών συνεργατικών δικτύων, η οποία στηρίζεται στην άντληση εμπειρίας από επιτυχημένα παραδείγματα στην Ελλάδα και στο διεθνή χώρο, δίνει απαντήσεις στα προβλήματα αυτά και αναδεικνύει τα θετικά σημεία των μικρών επιχειρήσεων. Η ανάπτυξη των συνεργατικών δικτύων μπορεί να καλύψει όλα τα στάδια από την προμήθεια πρώτων υλών μέχρι την διακίνηση των προϊόντων σύμφωνα πάντοτε με τους κανόνες της εφοδιαστικής αλυσίδας:
• με στόχο την μείωση του κόστους μεταφοράς αγαθών ,
• την μείωση του χρόνου διακίνησης αγαθών και
• την μείωση των απωλειών λογω φθαρτών υλικών κατά την αποθήκευση και μεταφορά.
3.1.2 Στήριξη της ιδιωτικής ΜΜΕ
Αυτό μπορεί να επιτευχτεί:
• Με διαμόρφωση σταθερού πολιτικού πλαισίου ανάπτυξης με φιλική διάφανη και με αναπτυξιακό χαρακτήρα φορολόγηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, καθώς και με στοχευόμενα και συγκεκριμένα αναπτυξιακά προγράμματα
• Με βελτίωση και άρση των γραφειοκρατικών διαδικασιών που απαιτούνται για την δημιουργία και λειτουργία ΜΜΕ
• δημιουργία χρηματοδοτικών εργαλείων, ίδρυσης, εκσυγχρονισμού και επέκτασης (τράπεζα ειδικού σκοπού , αναπτυξιακοί νομοί)
• σύνδεση του εκσυγχρονιστικού και αναπτυξιακού σχεδίου των ΜΜΕ με τα ινστιτούτα εφαρμοσμένης έρευνας σε όλη την διαδικασία του παραγωγικού φάσματος και εμπορίας
3.1.3 Στήριξη της Νεανικής επιχειρηματικότητας
Μονόδρομος για την στήριξη των χιλιάδων ΜΜΕ είναι η ανάπτυξη της καινοτομίας μέσα από την αξιοποίηση του υπάρχοντος επιστημονικού δυναμικού.
Παράλληλα η ανάπτυξη νεανικής επιχειρηματικής δραστηριότητας σε μικρές επιχειρήσεις μπορεί:
• να ενισχύσει το υπάρχον παραγωγικό δυναμικό και ιδιαίτερα τις ΜΜΕ στην παραγωγή νέων προϊόντων με υψηλή προστιθέμενη αξία
• να βοηθήσει στην ανάπτυξη δικτύων
• να καθετοποιήσει την υπάρχουσα παραγωγική δομή
Τα Ελληνικά πανεπιστήμια και ΤΕΙ σήμερα καλύπτουν με παραγωγή επιστημόνων όλο το αγρο-διατροφικό σύστημα από την πρωτογενή παραγωγή, την βιομηχανία τροφίμων, την εμπορία και εστίαση. Σε κάθε παραγωγικό στάδιο αλλά και σε κλάδους που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τα τρόφιμα εκπαιδεύονται πλήθος επιστήμονες ( 47 σχολές σχετίζονται άμεσα με την επσιτημη και τεχνολογια τροφιμων - 5.000 επιστήμονες αποφοιτούν κάθε χρόνο).
Στις σημερινές συνθήκες όμως μεγάλης ύφεσης, την αδυναμία του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα να απορροφήσει επιστήμονες, το δυναμικό αυτό μένει σε αδράνεια καταστρέφεται και φεύγει στο εξωτερικό. Το μισό των αποφοίτων του ΕΜΠ ξενιτεύεται ένα μεγάλο ποσοστό κυρίως νέων μηχανικών είναι άνεργοι η υπο/ετερο απασχολούνται .Επίσης Το 30 % των γεωτεχνικών είναι άνεργοι ή ετερο-απασχολούνται. Μόνο ένα μικρό % ασχολείται με την γεωργική παραγωγή.
Στους μηχανικούς το 40% είναι κάτω των 35 ετών. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στους γεωτεχνικούς. Άρα είναι η ιδανική ηλικιακή περιοχή για ανάπτυξη επιχειρηματικότητας και καινοτομίας.
Οι επιστήμονες αυτοί είναι συγκεντρωμένοι στις Πολυτεχνικές και Πανεπιστημιακές σχολές και στα επιμελητήρια ( ΤΕΕ, ΓΕΩΤΕΕ) και στους επιστημονικούς και κλαδικούς συλλόγους. Άρα αυτά είναι τα κομβικά σημεία που διαθέτουν υποδομές και ταυτόχρονα κανάλια επικοινωνίας με τους νέους επιστήμονες και μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην όποια προσπάθεια μέτρων ,δράσεων και πρωτοβουλιών στην διαμόρφωση επιχειρηματικής αντίληψης
3.1.4 Ανάπτυξη συλλογικών μορφών κοινωνικής οικονομίας
Η μεγαλύτερη πρόκληση που έχουμε να αντιμετωπίσουμε θα είναι η κατοχύρωση της
αντιπροσωπευτικότητας αλλά και της ανταποδοτικότητας στην θεσμική οργάνωση και
λειτουργία αυτών των νέων συλλογικών μορφών οικονομίας. Σαν βασικούς κανόνες-
αρχές συγκρότησης και λειτουργίας τους θεωρούμε
Να εξασφαλιστεί η αναγκαία στελέχωση, με ικανό προσωπικό, με επιστημονικά και επαγγελματικά κριτήρια, με πλήρη εργασιακά δικαιώματα.
Να διαμορφωθεί δημοκρατικό πλαίσιο λειτουργίας και ανάδειξης των διοικήσεών τους. Σε όλα τα επίπεδα η εκλογή διοικητικών συμβουλίων και αντιπροσώπων στις ανώτερου βαθμού οργανώσεις θα γίνεται με το σύστημα της απλής αναλογικής.
Να δημιουργηθεί κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο βάσει του οποίου οι διοικήσεις να υπόκεινται στον άμεσο έλεγχο των μελών.
Να αναπτυχθεί μια ανεξάρτητη Αρχή εποπτείας των συνεργατικών δικτύων που θα παρέχει τον απαιτούμενο έλεγχο στις οικονομικές και διοικητικές δραστηριότητες τους με στόχο την προστασία των μελών
Να οριστεί συν-ευθύνη στην οικονομική διαχείριση των αιρετών με τους
Πιστεύουμε ότι με τα προαναφερόμενα θα επιτύχουμε
Α)Να μειώσουμε ουσιαστικά την κακή φήμη που έχει αποκτήσει το συνεταιριστικό κίνημα στην Ελλάδα.
οικονομικούς παράγοντες (λογιστή, ελεγκτή λογιστή κλπ.) Β) Να αναπτυχτεί κάθε είδους συλλογικής μορφής οικονομίας η οποία κατά την άποψη μας -είναι η μονή που μπορεί να εγγυηθεί την ανάπτυξη της χώρας, καθώς είναι ο μόνος γνωστός τρόπος προώθησης των συμφερόντων του μικρού αγροτικού κλήρου και των μικρών & ατομικών επιχειρήσεων. -προάγει τους δημοκρατικούς θεσμούς και την συμμετοχική δημοκρατία.
Γ)Να θέσουμε τις βάσεις για την ανάπτυξη της «κοινωνικής οικονομίας» στην χώρα μας, η οποία θέτει την βάση για την ανάπτυξη νέων θεσμών της οικονομίας, η οποία δεν θα στηρίζεται στο κέρδος αλλά στην ανάπτυξη νέων θέσεων εργασίας, την κάλυψη κοινωνικών αναγκών, την συνολική κοινωνική & οικονομική ανάπτυξη, με σεβασμό στο περιβάλλον, σε πραγματικές δημοκρατικές συνθήκες.
3.2 Άμεσες προτάσεις ανάσχεσης της ύφεσης
Για να αντιμετωπίσουμε τις σημερινές προκλήσεις /εμπόδια πρέπει να δώσουμε πειστικές απαντήσεις σε μια σειρά κεφαλαιώδη ζητήματα .Από αυτά επιλέξαμε αυτά που θεωρήσαμε πιο κρίσιμα , καταλύτες-εργαλεία για την επίτευξη του αναπτυξιακού μας οράματος . Ακόμα μας απασχόλησε το τι είναι άμεσα ζητούμενο , τι μεσοπρόθεσμα και τι μακροπρόθεσμα .
Για να ανοίξει ο δρόμος για την παραγωγική ανασυγκρότηση και να υλοποιηθούν οι αναγκαίες ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις , είναι απόλυτη ανάγκη να σταματήσει η περαιτέρω καταστροφή του παραγωγικού ιστού και να διασφαλιστεί η συνέχιση της παραγωγικής διαδικασίας . Στην κατεύθυνση αυτή επείγουν:
3.2.1 Μέτρα άμεσης ενίσχυσης των επιχειρήσεων
α) Οικονομική ενίσχυση με μείωση του ΦΠΑ.
Οι διαδοχικές αυξήσεις του ΦΠΑ κατά 50% στα τρόφιμα που πουλιούνται στο λιανεμπόριο έχει οδηγήσει την Ελλάδα 4η ανάμεσα στις χώρες με τον μεγαλύτερο ΦΠΑ στα τρόφιμα .Άμεσα θα πρέπει λοιπόν να προχωρήσουμε στην μείωση του ΦΠΑ στα τρόφιμα .Η μείωση αυτή μπορεί άμεσα να συμβάλει στην μείωση των λιανικών τιμών και στην αύξηση της κατανάλωσης, ειδικά στην αγορά της μαζικής εστίασης που η αύξηση του ΦΠΑ συρρίκνωσε την αγορά κατά 30-40% .
β) Μείωση του κόστους παραγωγής
Αυτό μπορεί να επιτευχτεί με:
• μείωση του ενεργειακού κόστους με διεύρυνση του θεσμού της συμπαραγωγής ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας
• ενίσχυση της βιομηχανίας που επιτυγχάνει μείωση του ενεργειακού κόστους
• μείωση του ειδικού φόρου κατανάλωσης πετρελαίου
• μείωση του κόστους μεταφοράς των πρώτων και βοηθητικών υλών που χρησιμοποιεί η βιομηχανία με ανάπτυξη δικτύων σε επίπεδο εθνικού σχεδιασμού π.χ εθνικό σχέδιο συλλογής γάλακτος
γ) Βελτίωση ρευστότητας στους μικρομεσαίους παραγωγούς
Το θέμα της χρηματοδότησης είναι στρατηγικής σημασίας για την επανεκκίνηση της οικονομίας. Αν δεν δοθεί «ζεστό χρήμα» στην αγορά κανένα σχέδιο δεν μπορεί να υλοποιηθεί . Εμείς απλά θέτουμε τα κριτήρια και τις μεθόδους , χρηματοδότησης που δεν μπορεί να είναι αυστηρά χρηματοοικονομικά , αλλά και κοινωνικά . Όχι «τσάμπα» λεφτά αλλά και ανάληψη λελογισμένου ρίσκου . Ακόμα και από την αποτυχία κάποιων επενδύσεων η οικονομία έχει να κερδίσει συνολικά μέσα από την ενίσχυση της απασχόλησης , την φορολογία και την κατανάλωση .
Η κρατική ενίσχυση δεν θα αφορά κύρια επιδοτήσεις κεφαλαίου ,αλλά επιδοτήσεις επιτοκίου και εγγύηση δανειοδότησης με διαφορετικά ποσοστά ανάλογα με το μέγεθος της κάθε επιχείρησης
Η ίδρυση τράπεζας εδικού σκοπού ,πιστωτικού και επενδυτικού χαρακτήρα για ΜΜΕ θα συγκεντρώσει όλα τα εργαλεία χρηματοδότησης των μικρών επιχειρήσεων, λειτουργώντας σαν ενδιάμεσος φορέας διαχείρισης των εθνικών και κοινοτικών προγραμμάτων που έχουν προσανατολισμό τις μικρές επιχειρήσεις και τους αυτοαπασχολούμενους
δ) Εξυγίανση του συστήματος εμπορίας
Στόχος είναι η μείωση του χρηματοδοτικού πιστωτικού κόστους των ΜΜΕ, που σήμερα χρηματοδοτούν την εμπορική δραστηριότητα των σουπερ μάρκετ το οποίο αποτελεί εξαιρετική στρέβλωση των κανόνων υγιούς επιχειρηματικής δράσης το οποίο εντείνεται αν αναλογιστούμε ότι πάνω από το 50% των λιανοπωλητών είναι ξένες πολυεθνικές. Προτείνεται υποχρεωτική πληρωμή των τιμολογίων όντος 30 ημερών. Επίσης, να θεσμοθετηθεί η παροχή δανεισμού έναντι επιχειρηματικών συμβολαίων καθώς και να εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση έναντι τιμολογίων.
ε) Αξιοποίηση των κινηματικών ,μορφών διακίνησης προϊόντων χωρίς μεσάζοντες (παράρτημα)
στ) Δημιουργία νέων κεντρικών αγορών ανά περιφέρεια
ζ) Δημιουργία μόνιμων λαϊκών αγορών ανά πόλη και διεύρυνση τους με προϊόντα μεταποίησης
3.2.2 Η αναδιάρθρωση κρατικών δομών και υπηρεσιών με δημιουργία ενιαίου φορέα τροφίμων
Το μέγεθος, η στρατηγική σημασία του κλάδου των τροφίμων, οι προοπτικές ανάπτυξης, η σύνδεση του με την αγροτική παραγωγή επιβάλλουν την ύπαρξη ενός ξεχωριστού αλλά ενιαίου κρατικού φορέα . Φορέα υπεύθυνου από την παραγωγή του πρωτογενούς τομέα μέχρι την διάθεση στον τελικό καταναλωτή κάθε είδους τροφίμου.
Αυτό θα μπορούσε να γίνει π.χ. με την ίδρυση Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας Τροφίμων ,ποτών και γεωργικών βιομηχανιών ή Γεν. Δνσης στα πλαίσια του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Το σύνολο του Υπουργείου οφείλει να συντονίζει την διαδικασία δημιουργίας πλαισίου ανασυγκρότησης, προγραμματισμού και λειτουργίας της πρωτογενούς παραγωγής και της μεταποίησης (Α και Β), ενεργοποιώντας όλους τους κοινωνικούς σχηματισμούς, Συγκεκριμένα :
σε όλες τις αγροτικές περιοχές, η τοπική κοινωνία (μέσω του Δήμου, συνεταιρισμών ή οποιουδήποτε άλλου τοπικού φορέα) σχεδιάζει την ανάπτυξη της περιοχής του και προωθείται στην Περιφέρεια.
οι υπηρεσίες της Περιφέρειας συλλέγουν τους τοπικούς σχεδιασμούς και σε συνεχή διαβούλευση μαζί τους, συνθέτουν το Περιφερειακό αναπτυξιακό πρόγραμμα και το προωθούν προς την κεντρική υπηρεσία ( Γραμματεία η Υπουργείο)
Η νέα αυτή υπηρεσία σε συνεργασία με τις Περιφέρειες δημιουργεί τον συνολικό προγραμματισμό και τους κεντρικούς στόχους σε Πανελλαδικό επίπεδο.
Κεντρικό ρόλο στον ενιαίο φορέα πρέπει να είναι ο έλεγχος της ποιότητας και ασφάλειας στην παραγωγή των τροφίμων σε κάθε στάδιο από την αγροτική παραγωγή , την μεταποίηση και την διακίνηση των τροφίμων. Στην κατεύθυνση αυτή πρέπει να αναβαθμιστεί ο ΕΦΕΤ
3.2.3 Νέος επενδυτικός νόμος για την βιομηχανία Τροφίμων και Ποτών –
Στο νέο επενδυτικό νόμο προτείνουμε να εντάσσονται επενδύσεις για:
Ίδρυση παραγωγικών μονάδων : μόνο από πολύ μικρές επιχειρήσεις και από κοινωνικές επιχειρήσεις
Εκσυγχρονισμοί και επεκτάσεις, υπαρχουσών μονάδων: μόνο από πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις
Προώθηση πωλήσεων: μόνο από κοινωνικές επιχειρήσεις.
Επαναλειτουργία υπαρχουσών Βιομηχανικών εγκαταστάσεων Τροφίμων (με η χωρίς εξοπλισμό) που βρίσκονται σε αδράνεια πάνω από δυο χρόνια, για παραγωγικούς σκοπούς: από πολύ μικρές – μικρές – μεσαίες επιχειρήσεις καθώς και από κοινωνικές επιχειρήσεις.
Γι’ αυτό θα πρέπει να καθοριστεί ένα νομικό πλαίσιο προσφέροντας τρόπους και μεθόδους επαναλειτουργίας με γρήγορες διαδικασίες (ιδιαίτερα για τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις που ανήκουν πλέον στις τράπεζες καθώς και αυτές ενδιαφέρονται για την επαναλειτουργία τους, με καθεστώς π.χ. μακροχρόνιας ενοικίασης ή εξαγοράς.
Με τον όρο κοινωνικές επιχειρήσεις, εννοούμε την ανάπτυξη κοινωνικών μη κερδοσκοπικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων, που λειτουργούν σε πρώτη φάση : είτε σαν απλοί συνεταιρισμοί, είτε σαν κοινωνικές επιχειρήσεις με τον νόμο «Κατσέλη», Ν. 4019/2011. Επιβάλλεται να δημιουργηθεί άμεσα ένα νέο νομικό πλαίσιο, αντιγραφειοκρατικό για την ίδρυση, την λειτουργία αλλά και για τον κοινωνικό και δημόσιο έλεγχο τέτοιων επιχειρήσεων.
Αποκλείονται από τον επενδυτικό νόμο, μόνο οι μεγάλες επιχειρήσεις καθώς θεωρούμε ότι έχουν την δυνατότητα και τους μηχανισμούς εύρεσης επενδυτικών κεφαλαίων από την Ελλάδα και το εξωτερικό αλλά και από τα ίδια κέρδη των επιχειρήσεων.
Στο ξεκίνημα του επενδυτικού νόμου αποκλείουμε και την ίδρυση μεσαίας επιχείρησης καθώς θεωρούμε ότι δεν συνεισφέρει, ανάλογα με το απαιτούμενο κεφάλαιο, στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, έχει μεγαλύτερο ρίσκο και δεν θα υπάρχουν στη πρώτη περίοδο και οι αναγκαίοι μηχανισμοί παρακολούθησης και ελέγχου.
Οι επενδύσεις που θα πρέπει να ενισχυθούν θα είναι από συγκεκριμένους κλάδους που στρατηγικά μας ενδιαφέρει η ανάπτυξη τους και αναφέρονται στο Παράρτημα
3.3 Μεσο-Μακροπρόθεσμες ενέργειες
3.3.1 Αδειοδότηση Βιομηχανίας Τροφίμων και Ποτών
Απαιτείται άμεσα η απλοποίηση όλων των διαδικασιών αδειοδότησης , αφού το πρόβλημα έλεγχου της Βιομηχανίας Τροφίμων, δεν είναι ο έλεγχος των μελετών , αλλά ο έλεγχος των εγκαταστάσεων και της λειτουργίας αυτών. (παράρτημα 3)
3.3.2 Επαναλειτουργία Αργουσών Βιομηχανιών τροφίμων και Ποτών
Η επαναλειτουργία εκατοντάδων βιομηχανιών τροφίμων σε ολόκληρη την Ελλάδα, που παραμένουν κλειστές και απαξιώνονται συνέχεια , μπορεί να αποτελέσει βασικό παράγοντα ανάπτυξης της κάθε περιοχής και Περιφέρειας. Η θέση αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι:
Το κόστος κατασκευής, λόγω ειδικών προδιαγραφών της Βιομηχανίας τροφίμων είναι υπερδιπλάσιο ανα τ.μ. σε σχέση με οποιοδήποτε απλό βιομηχανοστάσιο. Το κόστος αυτό αυξάνεται ιδιαίτερα αν υπολογισθούν και οι απαιτούμενες υποδομές (πχ ψύξη-κλιματισμός κλπ). Έχουμε λοιπόν ένα πολύ ισχυρό πλεονέκτημα για το ξεκίνημα της παραγωγής .
καθώς η ανάπτυξη της Βιομηχανίας Τροφίμων, βασίστηκε κατά κύριο λόγο σε επιδοτήσεις κρατικές και Ευρωπαϊκές, αποτελεί βασική ανάγκη η αξιοποίηση της περιουσίας αυτής.
ένα κτιριακό συγκρότημα της Βιομηχανίας Τροφίμων μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για διαφορετική παραγωγή προϊόντων από ότι η αρχική της χρήση, το οποίο σημαίνει ότι μπορεί καλλίτερα να αξιοποιηθεί με τις σημερινά τοπικές παραγόμενες Α ύλες.
Γι αυτό απαιτείται να ξεκινήσει άμεσα η καταγραφή των αργουσών Βιομηχανιών Τροφίμων σε συνεργασία με τα σχετικά Υπουργεία και τις τράπεζες. Σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει το ΤΕΕ και το ΓΕΩΤΕΕ που μπορούν να ενεργοποιήσουν τους άνεργους μηχανικούς και γεωτεχνικούς. Εκτιμάται ότι κατά την καταγραφή αυτή θα βρεθούν, δυστυχώς, σε αργούσα μορφή πάνω από χίλιες βιομηχανίες. Σαν παράδειγμα αναφέρουμε βιομηχανίες όπως τα αλλαντικά Θράκης, βιαμυλ ΑΕ (αλευρα) dacosta AE (αλιευματα θεσ/νικης) ΑΓΝΟ ΑΕ γαλακτοκομικα θεσ/νικη, ΑΖΕΛ ΑΕ ζυμες πειραιας, ΑΜΑΣΑ ΑΕ αλιευματα και παρα πολλα αλλα. (παράρτημα )
3.3.3 Μέτρα ελέγχου και μείωσης των τιμών τροφίμων
Ενίσχυση της λειτουργίας της Επιτροπής Ανταγωνισμού και ένταση των ελέγχων για transfer pricing πολυεθνικών εταιριών και αθέμιτων πρακτικών από αλυσίδες super market -μέγιστος χρόνος πληρωμής 30 ημέρες, κατάργηση τιμήματος εισόδου στο ράφι.
Αναπτυξιακός νόμος που θα ενισχύει τις προσπάθειες για καινοτομία, αύξηση της παραγωγικότητας και μείωση του κόστους των προϊόντων κυρίως στις μικρές και πολύ μικρές ΜΜΕ
Μείωση του υψηλού κόστους διανομής (ειδικά στις εξαγωγές) με την ανάπτυξη των κατάλληλων δικτύων
Ανάπτυξη Πανελλαδικού κινήματος καταναλωτών σε συνεργασία με συνδικάτα , αυτοδιοίκηση , επιστημονικές και κοινωνικές οργανώσεις , για λήψη ουσιαστικών μέτρων κατά της ακρίβειας με επίκεντρο τα τρόφιμα (παραρτημα)
3.3.4 Περιφερειακή πολιτική ανάπτυξης
Η παραγωγή, και μεταποίηση, του πρωτογενούς προϊόντος θα πρέπει να γίνεται όσο είναι δυνατόν στα πλαίσια μιας συγκεκριμένης γεωγραφικής περιοχής και όσο γίνεται να αξιοποιεί τις παραγόμενες εκεί πρώτες ύλες, ενώ η συσκευασία και η εμπορία μπορεί να ακολουθεί τα δίκτυα της εφοδιαστικής -κοινωνικής αλυσίδας.
Η περιοχή κάθε φορά θα ορίζεται ανάλογα με την έκταση, τα φυσικά σύνορα και τις ιδιαιτερότητες του προϊόντος, καθώς και από το κρίσιμο βιώσιμο μέγεθος της μεταποιητικής μονάδος.
Θα στηρίζεται κατά κύριο λόγο στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και στην συσσωρευμένη τεχνογνωσία των παραγομένων πρωτογενών αγαθών. Οι προαναφερόμενες μονάδες θα είναι κατά κύριο λόγο προϊόν συλλογικών δράσεων, π.χ. συνεταιρισμοί, κοινωνικές μη κερδοσκοπικές επιχειρήσεις , ομάδες παραγωγών κλπ. και θα εντάσσονται σε δίκτυα παραγωγής με στόχο την άρση των αδυναμιών και την μεγέθυνση των δυνατών σημείων στα πλαίσια ενός εθνικού σχεδιασμού.
3.3.5 Ανάπτυξη βασικών κλάδων της βιομηχανίας τροφίμων και ποτών
Η Ελλάδα έχει σημαντικό δυναμικό για να αυξήσει την παραγωγή της, να βελτιώσει το εμπορικό της ισοζύγιο αυξάνοντας τις εξαγωγές και μειώνοντας τις εισαγωγές ειδικά σε 4 κατηγορίες προϊόντων
Α. Βιομηχανία βρώσιμης ελιάς και ελαιουργικών προϊόντων
Μετατροπή των εξαγωγών χύμα ελαιόλαδου σε τυποποιημένο και υποκατάσταση εισαγωγών άλλων ελαίων με:
• δυναμική καμπάνια προβολής σε βασικές αγορές για δημιουργία brand value του Ελληνικού ελαιόλαδου έναντι του Ιταλικού & Ισπανικού
• υποκατάσταση εν μέρει εισαγωγών φοινικέλαιου & ηλιέλαιου με τοπικό ελαιόλαδο και ανταγωνιστικής τιμής αραβοσιτέλαιο στην τοπική αγορά HORECA και στο retaiL
• συγκέντρωση , διαλογή με βάση την ποιότητα και διάθεση της βρώσιμης ελιάς με την βοήθεια των κοινωνικών -παραγωγικών δικτύων καθώς αυτή η σημαντική βιομηχανία βρίσκεται σε υποχώρηση λογω της κρίσης (χρηματοοικονομικά προβλήματα) και του έντονου ανταγωνισμού από μεσογειακές χώρες παράγωγης.
Β. Γαλακτοκομικά
Αξιοποίηση των συγκριτικών και μοναδικών πλεονεκτημάτων των Ελληνικών προϊόντων γάλακτος και των τυροκομικών προϊόντων καθώς και αύξηση της παραγωγής νέων και καινοτόμων προϊόντων ( αύξηση εξαγωγών & υποκατάσταση εισαγωγών πχ σε κίτρινα τυριά)
Τα τελευταία χρόνια διαπιστώνεται τραγική υποχώρηση της ντόπιας παραγωγής αγελαδινού η όποια οφείλεται στην έλλειψη ανταγωνιστικότητας της γαλακτοπαραγωγής αγελαδινού τα αίτια της οποίας πρέπει να αναζητηθούν στην πολιτική εγκατάλειψης του κλάδου αυτού της κτηνοτροφίας και την αδυναμίας να εκσυγχρονιστεί ο κλάδος μετά το 1981.
Η παραγωγή αιγο-πρόβειου γάλακτος αντίθετα είναι σε καλύτερη κατάσταση γιατί δεν ανταγωνίζεται τα κέντρα παραγωγής γάλακτος των χωρών που διαθέτουν κυρίαρχη θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Η Ελλάδα επίσης παράγει το 30% της παραγωγής αιγιου γάλακτος στην ΕΕ.
Αφού λυθούν τα κεφαλαιώδη ζητήματα της παραγωγής ζωοτροφών και νέων φυλών ζώων θα πρέπει να αναδείξουμε τα τυροκομικά και γαλακτοκομικά μας προϊόντα. Τα ελληνικά προϊόντα με τον τρόπο που παράγονται είναι σχεδόν βιολογικά προϊόντα η προϊόντα ΠΟΠ
Η μαζική συγκέντρωση του γάλακτος και η μαζική διανομή στα πλαίσια της εφοδιαστικής αλυσίδας και των κοινωνικών δικτύων μπορεί να ανατρέψει πολλά στην διαδικασία παραγωγής στο κόστος αλλά και στην κοινωνική ανάπτυξη.
Ταυτόχρονα εντάσσοντας και την μεταποίηση σε αντίστοιχη δικτυακή διαδικασία μπορούμε να μειώσουμε το κόστος και τις χρηματοοικονομικές απαιτήσεις.
Γ. Φρούτα & λαχανικά
Σταθεροποίηση της ποιότητας και αύξησης της προστιθέμενης αξίας ( προς μελέτη )
Δ. Προϊόντα αρτοποιίας
Προβολή της Ελληνικής παράδοσης και της μεσογειακής ταυτότητας ( προς μελέτη )
Για την βελτίωση της παραγωγικής ικανότητας και της απόδοσης της βιομηχανίας τροφίμων & ποτών θα αξιολογηθούν ανα περιοχή εναλλακτικές λύσεις όπως .
α) Δημιουργία μοντέρνων μονάδων παραγωγής & συσκευασίας κοντά στον τόπο παραγωγής ανά περιφέρεια και για τα βασικά είδη όπου υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση καλλιεργειών
β) Σε ειδικά προϊόντα μικρού όγκου παραγωγής ( πχ τοπικά τυριά ) δημιουργία συνεργατικών δικτύων παραγωγών - μέλι , ξύδι , μαστίχα, σαφράν, ούζο, γραβιέρα από γιδινο και πρόβειο γάλα κλπ.
γ) Υποκίνηση της συνένωσης σε δίκτυα για εκσυγχρονισμό της παραγωγής Α ύλης σε μεγαλύτερες σύγχρονες εγκαταστάσεις
3.3.6 Πολιτική εξαγωγών
Το άνοιγμα των επιχειρήσεων σε ξένες ανερχόμενες δυναμικές αγορές στα πλαίσια μιας νέας Εθνικής πολιτικής εξαγωγών μπορεί να συμβάλει περαιτέρω στην ανάπτυξη του κλάδου .Δυναμικές αγορές θεωρούνται οι παραδοσιακές χώρες όπως η Αγγλία , Ιταλία , Γερμανία , Γαλλία , Αυστρία αλλά και η Αυστραλία, Κίνα, Ρωσία και Τουρκία καθώς και οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, όπως είναι η Σερβία, Βουλγαρία, Ρουμανία .
Για μια πετυχημένη πολιτική στήριξης των εξαγωγών απαιτείται:
• στρατηγική ανάλυση και τεκμηρίωση του ανταγωνιστικού μας πλεονεκτήματος που είναι: α) Ποιότητα με μεγάλη διατροφική αξία στα πλαίσια της μεσογειακής διατροφής
• σχεδιασμός και δημιουργία ισχυρού brand name και μακροχρόνια επένδυση στην προωθητική στήριξη
• δημιουργία δικτύων , λόγω μικρών μεγεθών των ελληνικών εξαγωγικών επιχειρήσεων για εξασφάλιση ποσοτήτων και οικονομιών κλίμακας σε θέματα διανομής και προώθησης
• δημιουργία εθνικού φορέα εξωστρέφειας για προϊόντα σε συνδυασμό πιθανά με τον τουρισμό
• επανεξέταση της λειτουργίας των εμπορικών τμημάτων των ελληνικών πρεσβειών και επάνδρωση τους με ειδικούς συμβούλους εξαγωγών
• στήριξη στις πωλήσεις ραφιού ( Σ/Μ) γιατί έτσι χτίζεται πιο γρήγορα το ισχυρό brandname.
3.3.7 Ανάπτυξη επιστήμης των τροφίμων , τεχνολογίας και έρευνας
Οι προκλήσεις σε πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο στην βιομηχανία τροφίμων ο ανταγωνισμός και η ανάγκη διείσδυσης σε υπάρχουσες και νέες αγορές με δεδομένο το μικρό και μεσαίο μέγεθος των ελληνικών επιχειρήσεων απαιτούν την ανάπτυξη και την διεύρυνση της επιστήμης της έρευνας και της τεχνολογίας σε επίπεδο προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών ,
Η στόχευση θα πρέπει να αφορά :
• την αύξηση της διάρκειας ζωής των προϊόντων με φυσικές μεθόδους (αφύγρανση με μεμβράνες υπερδιήθησης, αύξηση των ωσμωτικών χαρακτηριστικών, εφαρμογή υπερβαρικών διαδικασιών κλπ)
• Την αναζήτηση κατάλληλων συσκευασιών και υλικών συσκευασίας που εξασφαλίζουν εκτός την λειτουργική παρουσία στο ράφι , την διασφάλιση της ποιότητας
Αυτός είναι ο λόγος που πρέπει να αλλάξουν παραδοσιακά προγράμματα σπουδών και να αντικατασταθούν με άλλα με σαφή προσανατολισμό στους προαναφερόμενους στόχους.
Για το λόγο αυτό προτείνεται η δημιουργία:
α) νέων μεταπτυχιακών σπουδών όπως:
• μηχανικών γεωργίας & τροφίμων
• βιοχημικών μηχανικών
• βιολογικής και μικροβιακής τεχνολογίας
• βιολογίας και γενετικής για την ανάπτυξη ειδικών καλλιεργειών που χρησιμοποιούνται στην ΒΤ.
β) ερευνητικών κέντρων και ινστιτούτων που έχουν σχέση με την παραγωγή κατα κλάδο:
β1) ζωικών προϊόντων
• μεταποίηση κρέατος και κοτόπουλου
• μεταποίηση γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων
• μεταποίηση αλιευμάτων
β2) φυτικών προϊόντων ανά βασικό προϊόν
γ) Ινστιτούτων ερευνάς που σχετίζονται με την συσκευασία και εμπορία των τροφίμων:
• ανάπτυξη υλικών συσκευασίας
• μηχανολογικών εφαρμογών τυποποίησης και συσκευασίας
• εμπορίας γεωργικών προϊόντων (marketing)
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Οι προγραμματικές αυτές θέσεις είναι αποτέλεσμα μελέτης μιας ομάδας εργαζομένων, παραγωγών , μηχανικών παραγωγής και στελεχών του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα της βιομηχανίας τροφίμων και ποτών . Στόχος τους είναι να ανοίξει μια συζήτηση στην κοινωνία για την ανάγκη της ριζικής αναδιοργάνωσης της βιομηχανίας τροφίμων & ποτών ιδιαίτερα με όλους εκείνους που έχουν άμεσο και ιδιαίτερο συμφέρον να δοθούν ριζοσπαστικές λύσεις προς αυτήν την κατεύθυνση. Γι αυτό προτείνουμε σε κάθε περιφέρεια να ξεκινήσει μια τέτοια δημόσια συζήτηση όπου θα διερευνηθούν από τις τοπικές κοινωνίες με πρωτοβουλία των οργανώσεων του ΣΥΡΙΖΑ:
οι παραγωγικές δυνατότητες ανά προϊόν
η δυνατότητα προώθησης προϊόντων με γεωγραφική προέλευση
η ύπαρξη αργουσών βιομηχανιών τροφίμων & ποτών
η ύπαρξη η η προσέλκυση του απαραίτητου επιστημονικού δυναμικού
η δυνατότητα οργάνωσης των παραγωγικών συστημάτων μέσω δικτύων
η σύγκλιση των παραγωγικών δικτύων με τα κοινωνικά συλλογικά όργανα
Συνοπτικά η πρόταση μας αντικατοπτρίζει την ανασυγκρότηση της βιομηχανίας τροφίμων σε χωρική διάρθρωση που θα αξιοποιεί το το τοπικό παραγόμενο προϊόν και θα παράγει προϊόντα υψηλής βιολογικής άξιας καινοτόμα στα πλαίσια ενός παραγωγικού και κοινωνικού δικτυού που θα τα καθίστα ανταγωνιστικά και ενσωματώνει την μεγίστη προσθεμένη άξια.
Προγραμματικά κείμενα του ΣΥΡΙΖΑ προς διαβούλευση
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Αναφέρεται πιο ειδικά στην Βιομηχανία τροφίμων και ποτών , που διατηρεί θεμελιώδη ρόλο για την Ελληνική οικονομία και την Ελληνική μεταποιητική βιομηχανία και διαθέτει όλες τις προϋποθέσεις ώστε να γίνει βασικός μοχλός ανάπτυξης της χώρας , ιδιαίτερα στη χρονική στιγμή που διανύουμε μετά από 6 χρόνια ύφεσης. Στην μελέτη παρουσιάζονται τα διαρθρωτικά μεγέθη, οι εξελίξεις και οι προοπτικές της Ελληνικής βιομηχανίας τροφίμων και ποτών. Παρουσιάζονται οι δυνατότητες ανάπτυξης του κλάδου και προτάσεις σε βασικούς άξονες ανάπτυξης.
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1.1 Ο αγροτοδιατροφικός τομέας
Ο αγρο-διατροφικός τομέας της οικονομίας καλύπτει τρείς διακριτούς αλλά και αλληλοσυνδεδεμένους τομείς οικονομικής δραστηριότητας:
- Την αγροτική παραγωγή όπου παράγεται το σύνολο των τροφίμων , είτε σαν τελικών προϊόντων είτε σαν πρώτη υλη για τα μεταποιημένα τρόφιμα (πρωτογενής τομέας)
- Την μεταποίηση τροφίμων όπου επεξεργάζεται, μεταποιεί, τυποποιεί, και διακινεί τα τρόφιμα είτε στην τελική τους μορφή είτε σε ημι-έτοιμη μορφή για περαιτέρω επεξεργασία από άλλες μεταποιητικές βιομηχανίες τροφίμων (δευτερογενής τομέας)
- Την εμπορία & διάθεση τροφίμων όπου τα τρόφιμα διανέμονται μέσω χονδρεμπορίου και λιανεμπορίου προς κατανάλωση στο σπίτι η σε εστιατόρια ,ξενοδοχεία κλπ ( τριτογενής τομέας)
Η σημασία του αγρο-διατροφικού τομέα στην οικονομική δραστηριότητα της χώρας είναι εμφανής και μόνο από το γεγονός πως πάνω από 1 εκατομμύριο επιχειρήσεις /εκμεταλλεύσεις και πάνω από 2 εκατομμύρια άτομα εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα σε αυτόν, δημιουργώντας προστιθέμενη αξία ύψους 17,3 δις Ευρώ. Στη μεταποίηση, παρότι δραστηριοποιείται μόλις το 1,6% των εμπλεκομένων επιχειρήσεων , δημιουργείται το 25,5% της προστιθέμενης αξίας.
Ο κλάδος της μεταποίησης τροφίμων και ποτών , στον οποίο εμείς εστιάζουμε αποτελείται από δέκα βασικούς υπο-κλάδους
( κατά ΣΤΑΚΟΔ )
1.2 Η βιομηχανία τροφίμων και ποτών
Η Βιομηχανία Τροφίμων& Ποτών είναι ένας δυναμικός, ανταγωνιστικός και εξωστρεφής κλάδος της οικονομίας ακόμα και κατά την περίοδο της οικονομικής ύφεσης. Αποτελεί τον μεγαλύτερο κλάδο της βιομηχανίας και δείχνει ιδιαίτερη αντοχή στην κρίση.
Όπως προκύπτει και από τα παρακάτω στοιχεία (σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ για τον κλάδο - Ετήσια Έκθεση 2013) ο κλάδος Τροφίμων και Ποτών:
• Είχε παραγωγή αξίας 16,456 δις Ευρώ το 2011 (σε σύνολο 59,4 όλης της μεταποίησης – ποσοστό 27,6%)
• Είχε την πρώτη θέση στην παραγωγή Προστιθέμενης Αξίας 5,9 δις.Ευρω το 2011 (σε σύνολο 16,8 όλης της μεταποίησης – ποσοστό 35%)
• Καλύπτει το 22% των συνολικών εξαγωγών της χώρας (2011 – δεν περιλαμβάνονται τα πετρελαιοειδή), ενώ το εμπορικό ισοζύγιο βελτιώνεται με γοργούς ρυθμούς (από 52% το 2007 στο 78% το 2012).
• Καλύπτει το 1/5 του συνόλου των επιχειρήσεων της μεταποίησης και είναι ο μεγαλύτερος εργοδότης της αφού σε αυτήν απασχολείται περίπου το ¼ του συνόλου των απασχολουμένων στην παραγωγή.
• Έχει μεγαλύτερη συμβολή στον τομέα της μεταποίησης σε σύγκριση με την ΕΕ-27, λόγω αφενός της υπανάπτυξης των άλλων κλάδων του εγχώριου τομέα της μεταποίησης (μεταφορικά μέσα, χημικά, μηχανήματα κλπ) αλλά και αφετέρου την εγχώρια δυναμική του – την οποία εν πολλοίς αντλεί και από τη σύνδεση του με την εστίαση και τον τουρισμό.
• Δείχνει μεγαλύτερες αντοχές στην οικονομική κρίση
1.3 Ο ρόλος της Βιομηχανίας τροφίμων & ποτών στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας
Οι βασικοί λόγοι που ο κλάδος αυτός μπορεί να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στην παραγωγική ανασυγκρότηση και να αποτελέσει την ατμομηχανή της ανάπτυξης είναι οι εξής:
1. Ο κλάδος της Βιομηχανίας τροφίμων αποτελείται από 16.695 επιχειρήσεις (το 2011 αποτελούν το 33,5% του συνόλου των επιχειρήσεων στην βιομηχανία) και απασχολεί περίπου 110.000 άτομα ( 25% του συνόλου της μεταποίησης, που διατηρήθηκαν παρά την βαθιά οικονομική ύφεση).
Υπάρχουν πολλές μικρές επιχειρήσεις ( το 95% του συνόλου με κάτω από 10 άτομα ) που σε περίοδο κρίσης δείχνουν αντοχές και ευελιξίες καλύτερες από άλλους κλάδους της οικονομίας.
Υπάρχει επομένως μεγάλη εμπειρία επιχειρηματικότητας.
Υπάρχουν επίσης και νέες μορφές που έχουν μεγάλο κοινωνικό ενδιαφέρον και αξίζει να προσεχθούν και να αναπτυχθούν, όπως οι κοινωνικές επιχειρήσεις και οι
συνεταιρισμοί.
Ο κλάδος συνιστά δυνατότητα άμεσης διεξόδου απασχόλησης στο μεγάλο κύμα των ανέργων.
2. Ο κλάδος είναι ισχυρά εξαγωγικός (15% του συνόλου) με πλούσια εμπειρία ιδιαίτερα σε κάποιους υπο-κλάδους όπως: φρούτα και λαχανικά (οι εξαγωγές τους αποτελούν το 6% των συνολικών μεταποιητικών εξαγωγών), έλαια, προϊόντα γάλακτος και τυριά, είδη κρέατος.
Σε κάποιους τομείς ειδικότερα ο κλάδος πρωταγωνιστεί σε παγκόσμιο επίπεδο: στη φέτα η Ελλάδα κατέχει το 28% της παγκόσμιας αγοράς, ενώ σε κάποιους τομείς όπως φρούτα και λαχανικά, λάδι, ιχθυοκαλλιέργειες η χώρα ακόμα και στις σημερινές συνθήκες είναι ανάμεσα στους 10 μεγαλύτερους παραγωγούς στον κόσμο !!
3. Οι κλιματολογικές και εδαφολογικές συνθήκες ευνοούν την παραγωγή υψηλής ποιότητας προϊόντων. Ταυτόχρονα παράγουμε διαφοροποιημένα προϊόντα με ιδιαίτερα και συχνά μοναδικά οργανοληπτικά χαρακτηριστικά που συχνά έχουν και υψηλή δια θρεπτική αξία.
4. Η παγκόσμια αναγνώριση της μεσογειακής διατροφής, σε συνδυασμό με την έλξη που ασκούν στον καταναλωτή διεθνώς – αλλά και στην Ελλάδα - τα τοπικά παραδοσιακά προϊόντα, ευνοούν ιδιαίτερα τις παραγωγικές και εξαγωγικές δραστηριότητες του κλάδου των τροφίμων και ποτών.
5. Πέρα από την κάλυψη των διατροφικών αναγκών του πληθυσμού - που είναι στόχος στρατηγικής σημασίας, υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης του κλάδου λόγω συνεργειών με την ανάπτυξη του τριτογενή τομέα των υπηρεσιών της εστίασης, τα ξενοδοχεία και εν γένει με τον τουρισμό.
Παράλληλα μια σειρά άλλοι παράγοντες ευνοούν αντικειμενικά και μπορούν να στηρίξουν την ανταγωνιστική ανάπτυξη του κλάδου. Τέτοιοι είναι:
• To ισχυρό και υψηλού επιπέδου ανθρώπινο και επιστημονικό δυναμικό.
Το εκπαιδευτικό μας σύστημα παράγει εξειδικευμένους επιστήμονες που καλύπτουν όλο το κύκλωμα του τροφίμου. Από την αγροτική παραγωγή μέχρι την εστίαση. Οι σχετικές σχολές εκπαιδεύουν περίπου 5,000 σπουδαστές το χρόνο.
• Τεχνολογικό υπόβαθρο ανταγωνιστικού επιπέδου.
Πέρα από τις μεγάλες βιομηχανίες που πρωτοπορούν (γιαούρτι, φρούτα κλπ), ακόμα και σε περιφερειακό επίπεδο καταγράφεται ανεκμετάλλευτο παραγωγικό δυναμικό. Στο σημείο αυτό κεντρικής σημασίας θα είναι η δυνατότητα αξιοποίησης των πάνω από 1.000 εγκαταλειμμένων εργοστασίων τροφίμων που είναι διάσπαρτα σε όλη την χώρα - πολλά από αυτά με πλήρη εξοπλισμό. Αποτελούν έναν εν δυνάμει πολύτιμο παραγωγικό πόρο που μπορεί να βοηθήσει στην καθετοποίηση των τοπικών οικονομιών αν αξιοποιηθεί παραγωγικά, αλλα και στην απασχόληση τοπικού ανθρώπινου και επιστημονικού δυναμικού.
• Η ύπαρξη μεγάλων εκτάσεων εγκαταλελειμμένης καλλιεργήσιμης γης.
Με τη χρήση νέων τεχνολογιών μεγάλο τμήμα της γης – που πρόκυψε από την εγκατάλειψη της αφθονίας- μπορεί να επανακτηθεί παραγωγικά και να αξιοποιηθεί στην παραγωγή διαφοροποιημένων μοναδικών προϊόντων.
• Ύπαρξη τεχνογνωσίας στην παραγωγή ιδιαίτερων προϊόντων
Αν και απο μόνο του το γεγονός δεν συνιστά ικανή συνθήκη για την ανάπτυξη, το γεγονός πως η Ελλάδα είναι η 4η χώρα στην Ευρώπη σε τίτλους προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ αποτελεί πολύτιμο εργαλείο και εφαλτήριο για την ανάπτυξη. Συγκεκριμένα ΠΟΠ και ΠΓΕ εχουν καταγραφεί για: κρασιά -147 ,γαλακτοκομικά- 21, φρούτα λαχανικά-19, λάδι -27, Ποτά-19 ,ελιές βρώσιμες-11,άλλα – 3 . Αναλογικά με τον πληθυσμό είναι η πρώτη χώρα στη Ευρώπη. Όμως στις συνολικές πωλήσεις πλην των γαλακτοκομικών είναι πολύ χαμηλά. πχ στα κρασιά είναι τρίτη σε τίτλους αλλά 8η σε πωλήσεις. Αρα υπάρχει αντικειμενική δυνατότητα παραγωγής ποιοτικών προϊόντων.
Όλα τα παραπάνω συνηγορούν ότι η βιομηχανία τροφίμων είναι μια δυναμική, ανταγωνιστική και εξωστρεφής βιομηχανία με σημαντικές επενδύσεις και επιχειρηματική δραστηριότητα. Καλύπτει έτσι τις βασικές παραμέτρους ώστε να βάλει φιλόδοξους στόχους και να αυξήσει δυναμικά το ποσοστό συμμετοχής της στην μεταποίηση και γενικότερα στην Εθνική Οικονομία.
Ταυτόχρονα μια σειρά μελέτες όμως τόσο του ΙΟΒΕ , όσο και τελευταία της McKinsey συμφωνούν από μια διαφορετική σκοπιά στην διαπίστωση πως τόσο η αγροτική παραγωγή, όσο και η βιομηχανία τροφίμων & ποτών αποτελούν τομείς-προτεραιότητες για την παραγωγική ανασυγκρότηση της Ελληνικής οικονομίας
2. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ
2.1. Το όραμά μας
Η παραγωγική ανασυγκρότηση της Βιομηχανίας τροφίμων & ποτών (στα πλαίσια μιας ριζοσπαστικής ανασυγκρότησης όλου του αγροτοδιατροφικού συμπλέγματος) θα πρέπει να αποτελέσει βασικό μοχλό ανόρθωσης της Ελληνικής οικονομίας: .
• με σημαντική αύξηση του ρόλου της στην μεταποίηση
• με σημαντική συμβολή στην αύξηση της απασχόλησης, στην προστασία & ανάπτυξη των μικρομεσαίων παραγωγών και την περιφερειακή ανάπτυξη
• με σημαντική βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου τροφίμων και ποτών
• με την παραγωγή τροφίμων υψηλής ποιότητας και ασφάλειας με ισχυρά αναγνωρίσιμη ταυτότητα και υψηλή προστιθέμενη αξία.
2.2. Στρατηγικοί Στόχοι
Το όραμα μας για την παραγωγική ανασυγκρότηση στο αγρο-διατροφικό σύστημα δεν έχει στόχο απλά την διεύρυνση της παραγωγικής βάσης , που είναι ιδιαίτερα σημαντική , αλλά συνδέεται και με ποιοτικούς μετασχηματισμούς που θα υπηρετούν τις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες .
Στρατηγικοί μας στόχοι είναι:
• Η ανάπτυξη της παραγωγής όσο γίνεται πιο κοντά στις περιοχές που παράγονται οι πρώτες ύλες για την μεταποίηση με στόχο να ξαναζωντανέψει το ενδιαφέρον των τοπικών κοινωνιών για ανάπτυξη και πρόοδο του τόπου τους
• Η ενδυνάμωση της εγχώριας αγοράς με προσπάθεια για επάρκεια σε βασικά προϊόντα διατροφής , όπου έχουμε και σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα σε ποιότητα και ασφάλεια , υποκαθιστώντας τις εισαγωγές . Είναι εθνικής σημασίας η ανεξαρτητοποίηση μας στη παραγωγή πρωτεϊνών γενικά ζωικής η φυτικής προέλευσης, λιπών ζωικής η φυτικής προέλευσης και πολυσακχαριτών
• Η καινοτομία και η υψηλή εξειδίκευση θα αποτελέσουν την δική μας απάντηση στα εμπόδια που δημιουργεί η μικρή παραγωγή σε συνδυασμό με την ανάπτυξη παραγωγικών δικτύων. Αυτό προϋποθέτει αποτελεσματική και χαμηλού κόστους συγκέντρωση, αποθήκευση, συντήρηση, μεταποίηση και διανομή των τροφίμων στη βιομηχανία η τα αστικά κέντρα
2.3 Ποιους αφορά η παραγωγική ανασυγκρότηση της βιομηχανίας τροφίμων & ποτών
Η πρόταση μας για την παραγωγική ανασυγκρότηση της βιομηχανίας τροφίμων και ποτών απευθύνεται αλλά και προϋποθέτει την ενεργή συμμετοχή όλων των συντελεστών του αγρο-διατροφικού συστήματος. Αυτοί είναι:
• Οι χιλιάδες ΜΜΕ που αποτελούν ένα ζωντανό παραγωγικό δυναμικό και έχουν ανάγκη τον εμπλουτισμό του έμψυχου κυρίως δυναμικού τους.
• Οι μεγάλες επιχειρήσεις για τα δεδομένα της Ελλάδας αλλά μικρές για την Ευρώπη που λειτουργούν με κανόνες υγιούς ανταγωνισμού και αποτελούν παραγωγικά παραδείγματα.
• Οι συνεταιρισμοί που παρά το ότι ο ρόλος τους έχει συρρικνωθεί, έχουν να αναδείξουν επιτυχημένα παραδείγματα η εμπειρία των οποίων σε συνδυασμό με την διεθνή εμπειρία και το νέο θεσμικό πλαίσιο μπορούν ξανά να αυξήσουν τον ρόλο τους και την βαρύτητα τους.
• Η αναπτυγμένη οικοτεχνία στην παραγωγή τροφίμων, ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές πχ με τους εκατοντάδες "Συνεταιρισμούς γυναικών" που υπάρχουν σε κάθε νομό.
• Οι νέοι επιστήμονες. Από τα ελληνικά Πανεπιστήμια Πολυτεχνεία και ΤΕΙ εκπαιδεύονται 5.000 επιστήμονες που καλύπτουν όλα τα παραγωγικά στάδια του αγρο- διατροφικού συστήματος. Σε πολλές σχολές αναπτύσσεται και αξιόλογη έρευνα. Υπάρχει το ανθρώπινο δυναμικό υπάρχει κινητικότητα αλλά μέχρι σήμερα η αντίδραση δεν καταλύεται.
• Τα Περιφερειακά ιδρύματα (Πανεπιστήμια, ΤΕΙ) τα οποία πρέπει να συνδεθούν με την τοπική παραγωγή
• Οι περιφέρειες και οι ΟΤΑ που μπορούν να παίξουν ουσιαστικό ρόλο στην ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων με την δημιουργία και λειτουργία κατάλληλων υποδομών.
• Τα δίκτυα αλληλεγγύης όπως αυτά της διανομής χωρίς μεσάζοντες που δίνουν εναλλακτικές δυνατότητες διάθεσης προσόντων στους παραγωγούς
• Οι παραγωγοί αγροτικών προϊόντων λόγω της ιδιαίτερης σημασίας του αγροτικού τομέα στην παραγωγή τροφίμων και πρώτης ύλης για την βιομηχανία αλλά και του πλήθους απασχολουμένων σε αυτόν με στόχο την αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού ώστε να έχει ουσιαστική συμμετοχή στο παραγόμενο βιομηχανικό προϊόν
2.4 Βασικές προκλήσεις για την ανάπτυξη του κλάδου Βιομηχανίας Τροφίμων και Ποτών (ΒΤΠ)
Πέρα από τα προβλήματα που δημιουργεί η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) και οι ιδιομορφίες του αγροτικού κλήρου στην πρωτογενή παραγωγή, η ΒΤΠ έχει να αντιμετωπίσει τις δικές της προκλήσεις όπως
έλλειψη χρηματοδότησης
γραφειοκρατία & η αναποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης με έλλειψη μακροπρόθεσμης στρατηγικής για τον τομέα
προβληματική λειτουργία των φορέων ελέγχου της αγοράς όπως ο ΕΦΕΤ , η Επιτροπή Ανταγωνισμού
αρνητική εμπειρία από την λειτουργία μέχρι σήμερα των αγροτικών συνεταιρισμών με την εκτεταμένη διαφθορά & εξαγορά συνειδήσεων
ρόλος των μεγάλων πολυεθνικών στον κλάδο παραγωγής & εμπορίας που παραβιάζοντας τους κανόνες υγιούς ανταγωνισμού δεν αφήνουν περιθώρια εισαγωγής νέων ομοειδών προϊόντων στην αγορά
μικρό μέγεθος , οικογενειακή νοοτροπία και διασπορά της παραγωγής με έλλειψη οικονομιών κλίμακας
υψηλό κόστος αγροτικής παραγωγής και απόσταση της παραγωγής από τις μονάδες επεξεργασίας & μεταποίησης
έλλειψη ισχυρού καταναλωτικού κινήματος για τον έλεγχο των τιμών
3. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
3.1 Βασικοί Πυλώνες
Βασική προϋπόθεση για την επιτυχή στήριξη των παραπάνω στρατηγικών στόχων αποτελεί διαμόρφωση σε στέρεες βάσεις των παρακάτω βασικών πυλώνων:
3.1.1 Ανάπτυξη δικτύων
Το μεγαλύτερο ποσοστό της βιομηχανίας τροφίμων αποτελείται από μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, που δεν μπορούν να πετύχουν οικονομίες κλίμακας , δυσκολεύονται να ξεφύγουν από την τοπική αγορά , έχουν έλλειψη ενημέρωσης και δυσκολίες σε θέματα σχεδιασμού παράγωγης & επιχειρησιακού σχεδιασμού της οργάνωσης που αφορούν την ποιότητα και την ασφάλεια των προϊόντων .
Στόχος είναι η διαμόρφωση του κατάλληλου συνεργατικού πλαισίου , που θα ελαχιστοποιεί τις παραπάνω αδυναμίες και θα μεγιστοποιεί τα πλεονεκτήματα τους , όπως το ότι συνδέονται πιο άμεσα με την τοπική αγροτική παραγωγή την οποία καθετοποιούν ,συμβάλουν σε μεγαλύτερο βαθμό στην αύξηση της απασχόλησης, είναι συχνά πιο ευέλικτες ως προς την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων.
Η πρόταση για την ανάπτυξη παραγωγικών συνεργατικών δικτύων, η οποία στηρίζεται στην άντληση εμπειρίας από επιτυχημένα παραδείγματα στην Ελλάδα και στο διεθνή χώρο, δίνει απαντήσεις στα προβλήματα αυτά και αναδεικνύει τα θετικά σημεία των μικρών επιχειρήσεων. Η ανάπτυξη των συνεργατικών δικτύων μπορεί να καλύψει όλα τα στάδια από την προμήθεια πρώτων υλών μέχρι την διακίνηση των προϊόντων σύμφωνα πάντοτε με τους κανόνες της εφοδιαστικής αλυσίδας:
• με στόχο την μείωση του κόστους μεταφοράς αγαθών ,
• την μείωση του χρόνου διακίνησης αγαθών και
• την μείωση των απωλειών λογω φθαρτών υλικών κατά την αποθήκευση και μεταφορά.
3.1.2 Στήριξη της ιδιωτικής ΜΜΕ
Αυτό μπορεί να επιτευχτεί:
• Με διαμόρφωση σταθερού πολιτικού πλαισίου ανάπτυξης με φιλική διάφανη και με αναπτυξιακό χαρακτήρα φορολόγηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, καθώς και με στοχευόμενα και συγκεκριμένα αναπτυξιακά προγράμματα
• Με βελτίωση και άρση των γραφειοκρατικών διαδικασιών που απαιτούνται για την δημιουργία και λειτουργία ΜΜΕ
• δημιουργία χρηματοδοτικών εργαλείων, ίδρυσης, εκσυγχρονισμού και επέκτασης (τράπεζα ειδικού σκοπού , αναπτυξιακοί νομοί)
• σύνδεση του εκσυγχρονιστικού και αναπτυξιακού σχεδίου των ΜΜΕ με τα ινστιτούτα εφαρμοσμένης έρευνας σε όλη την διαδικασία του παραγωγικού φάσματος και εμπορίας
3.1.3 Στήριξη της Νεανικής επιχειρηματικότητας
Μονόδρομος για την στήριξη των χιλιάδων ΜΜΕ είναι η ανάπτυξη της καινοτομίας μέσα από την αξιοποίηση του υπάρχοντος επιστημονικού δυναμικού.
Παράλληλα η ανάπτυξη νεανικής επιχειρηματικής δραστηριότητας σε μικρές επιχειρήσεις μπορεί:
• να ενισχύσει το υπάρχον παραγωγικό δυναμικό και ιδιαίτερα τις ΜΜΕ στην παραγωγή νέων προϊόντων με υψηλή προστιθέμενη αξία
• να βοηθήσει στην ανάπτυξη δικτύων
• να καθετοποιήσει την υπάρχουσα παραγωγική δομή
Τα Ελληνικά πανεπιστήμια και ΤΕΙ σήμερα καλύπτουν με παραγωγή επιστημόνων όλο το αγρο-διατροφικό σύστημα από την πρωτογενή παραγωγή, την βιομηχανία τροφίμων, την εμπορία και εστίαση. Σε κάθε παραγωγικό στάδιο αλλά και σε κλάδους που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τα τρόφιμα εκπαιδεύονται πλήθος επιστήμονες ( 47 σχολές σχετίζονται άμεσα με την επσιτημη και τεχνολογια τροφιμων - 5.000 επιστήμονες αποφοιτούν κάθε χρόνο).
Στις σημερινές συνθήκες όμως μεγάλης ύφεσης, την αδυναμία του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα να απορροφήσει επιστήμονες, το δυναμικό αυτό μένει σε αδράνεια καταστρέφεται και φεύγει στο εξωτερικό. Το μισό των αποφοίτων του ΕΜΠ ξενιτεύεται ένα μεγάλο ποσοστό κυρίως νέων μηχανικών είναι άνεργοι η υπο/ετερο απασχολούνται .Επίσης Το 30 % των γεωτεχνικών είναι άνεργοι ή ετερο-απασχολούνται. Μόνο ένα μικρό % ασχολείται με την γεωργική παραγωγή.
Στους μηχανικούς το 40% είναι κάτω των 35 ετών. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στους γεωτεχνικούς. Άρα είναι η ιδανική ηλικιακή περιοχή για ανάπτυξη επιχειρηματικότητας και καινοτομίας.
Οι επιστήμονες αυτοί είναι συγκεντρωμένοι στις Πολυτεχνικές και Πανεπιστημιακές σχολές και στα επιμελητήρια ( ΤΕΕ, ΓΕΩΤΕΕ) και στους επιστημονικούς και κλαδικούς συλλόγους. Άρα αυτά είναι τα κομβικά σημεία που διαθέτουν υποδομές και ταυτόχρονα κανάλια επικοινωνίας με τους νέους επιστήμονες και μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην όποια προσπάθεια μέτρων ,δράσεων και πρωτοβουλιών στην διαμόρφωση επιχειρηματικής αντίληψης
3.1.4 Ανάπτυξη συλλογικών μορφών κοινωνικής οικονομίας
Η μεγαλύτερη πρόκληση που έχουμε να αντιμετωπίσουμε θα είναι η κατοχύρωση της
αντιπροσωπευτικότητας αλλά και της ανταποδοτικότητας στην θεσμική οργάνωση και
λειτουργία αυτών των νέων συλλογικών μορφών οικονομίας. Σαν βασικούς κανόνες-
αρχές συγκρότησης και λειτουργίας τους θεωρούμε
Να εξασφαλιστεί η αναγκαία στελέχωση, με ικανό προσωπικό, με επιστημονικά και επαγγελματικά κριτήρια, με πλήρη εργασιακά δικαιώματα.
Να διαμορφωθεί δημοκρατικό πλαίσιο λειτουργίας και ανάδειξης των διοικήσεών τους. Σε όλα τα επίπεδα η εκλογή διοικητικών συμβουλίων και αντιπροσώπων στις ανώτερου βαθμού οργανώσεις θα γίνεται με το σύστημα της απλής αναλογικής.
Να δημιουργηθεί κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο βάσει του οποίου οι διοικήσεις να υπόκεινται στον άμεσο έλεγχο των μελών.
Να αναπτυχθεί μια ανεξάρτητη Αρχή εποπτείας των συνεργατικών δικτύων που θα παρέχει τον απαιτούμενο έλεγχο στις οικονομικές και διοικητικές δραστηριότητες τους με στόχο την προστασία των μελών
Να οριστεί συν-ευθύνη στην οικονομική διαχείριση των αιρετών με τους
Πιστεύουμε ότι με τα προαναφερόμενα θα επιτύχουμε
Α)Να μειώσουμε ουσιαστικά την κακή φήμη που έχει αποκτήσει το συνεταιριστικό κίνημα στην Ελλάδα.
οικονομικούς παράγοντες (λογιστή, ελεγκτή λογιστή κλπ.) Β) Να αναπτυχτεί κάθε είδους συλλογικής μορφής οικονομίας η οποία κατά την άποψη μας -είναι η μονή που μπορεί να εγγυηθεί την ανάπτυξη της χώρας, καθώς είναι ο μόνος γνωστός τρόπος προώθησης των συμφερόντων του μικρού αγροτικού κλήρου και των μικρών & ατομικών επιχειρήσεων. -προάγει τους δημοκρατικούς θεσμούς και την συμμετοχική δημοκρατία.
Γ)Να θέσουμε τις βάσεις για την ανάπτυξη της «κοινωνικής οικονομίας» στην χώρα μας, η οποία θέτει την βάση για την ανάπτυξη νέων θεσμών της οικονομίας, η οποία δεν θα στηρίζεται στο κέρδος αλλά στην ανάπτυξη νέων θέσεων εργασίας, την κάλυψη κοινωνικών αναγκών, την συνολική κοινωνική & οικονομική ανάπτυξη, με σεβασμό στο περιβάλλον, σε πραγματικές δημοκρατικές συνθήκες.
3.2 Άμεσες προτάσεις ανάσχεσης της ύφεσης
Για να αντιμετωπίσουμε τις σημερινές προκλήσεις /εμπόδια πρέπει να δώσουμε πειστικές απαντήσεις σε μια σειρά κεφαλαιώδη ζητήματα .Από αυτά επιλέξαμε αυτά που θεωρήσαμε πιο κρίσιμα , καταλύτες-εργαλεία για την επίτευξη του αναπτυξιακού μας οράματος . Ακόμα μας απασχόλησε το τι είναι άμεσα ζητούμενο , τι μεσοπρόθεσμα και τι μακροπρόθεσμα .
Για να ανοίξει ο δρόμος για την παραγωγική ανασυγκρότηση και να υλοποιηθούν οι αναγκαίες ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις , είναι απόλυτη ανάγκη να σταματήσει η περαιτέρω καταστροφή του παραγωγικού ιστού και να διασφαλιστεί η συνέχιση της παραγωγικής διαδικασίας . Στην κατεύθυνση αυτή επείγουν:
3.2.1 Μέτρα άμεσης ενίσχυσης των επιχειρήσεων
α) Οικονομική ενίσχυση με μείωση του ΦΠΑ.
Οι διαδοχικές αυξήσεις του ΦΠΑ κατά 50% στα τρόφιμα που πουλιούνται στο λιανεμπόριο έχει οδηγήσει την Ελλάδα 4η ανάμεσα στις χώρες με τον μεγαλύτερο ΦΠΑ στα τρόφιμα .Άμεσα θα πρέπει λοιπόν να προχωρήσουμε στην μείωση του ΦΠΑ στα τρόφιμα .Η μείωση αυτή μπορεί άμεσα να συμβάλει στην μείωση των λιανικών τιμών και στην αύξηση της κατανάλωσης, ειδικά στην αγορά της μαζικής εστίασης που η αύξηση του ΦΠΑ συρρίκνωσε την αγορά κατά 30-40% .
β) Μείωση του κόστους παραγωγής
Αυτό μπορεί να επιτευχτεί με:
• μείωση του ενεργειακού κόστους με διεύρυνση του θεσμού της συμπαραγωγής ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας
• ενίσχυση της βιομηχανίας που επιτυγχάνει μείωση του ενεργειακού κόστους
• μείωση του ειδικού φόρου κατανάλωσης πετρελαίου
• μείωση του κόστους μεταφοράς των πρώτων και βοηθητικών υλών που χρησιμοποιεί η βιομηχανία με ανάπτυξη δικτύων σε επίπεδο εθνικού σχεδιασμού π.χ εθνικό σχέδιο συλλογής γάλακτος
γ) Βελτίωση ρευστότητας στους μικρομεσαίους παραγωγούς
Το θέμα της χρηματοδότησης είναι στρατηγικής σημασίας για την επανεκκίνηση της οικονομίας. Αν δεν δοθεί «ζεστό χρήμα» στην αγορά κανένα σχέδιο δεν μπορεί να υλοποιηθεί . Εμείς απλά θέτουμε τα κριτήρια και τις μεθόδους , χρηματοδότησης που δεν μπορεί να είναι αυστηρά χρηματοοικονομικά , αλλά και κοινωνικά . Όχι «τσάμπα» λεφτά αλλά και ανάληψη λελογισμένου ρίσκου . Ακόμα και από την αποτυχία κάποιων επενδύσεων η οικονομία έχει να κερδίσει συνολικά μέσα από την ενίσχυση της απασχόλησης , την φορολογία και την κατανάλωση .
Η κρατική ενίσχυση δεν θα αφορά κύρια επιδοτήσεις κεφαλαίου ,αλλά επιδοτήσεις επιτοκίου και εγγύηση δανειοδότησης με διαφορετικά ποσοστά ανάλογα με το μέγεθος της κάθε επιχείρησης
Η ίδρυση τράπεζας εδικού σκοπού ,πιστωτικού και επενδυτικού χαρακτήρα για ΜΜΕ θα συγκεντρώσει όλα τα εργαλεία χρηματοδότησης των μικρών επιχειρήσεων, λειτουργώντας σαν ενδιάμεσος φορέας διαχείρισης των εθνικών και κοινοτικών προγραμμάτων που έχουν προσανατολισμό τις μικρές επιχειρήσεις και τους αυτοαπασχολούμενους
δ) Εξυγίανση του συστήματος εμπορίας
Στόχος είναι η μείωση του χρηματοδοτικού πιστωτικού κόστους των ΜΜΕ, που σήμερα χρηματοδοτούν την εμπορική δραστηριότητα των σουπερ μάρκετ το οποίο αποτελεί εξαιρετική στρέβλωση των κανόνων υγιούς επιχειρηματικής δράσης το οποίο εντείνεται αν αναλογιστούμε ότι πάνω από το 50% των λιανοπωλητών είναι ξένες πολυεθνικές. Προτείνεται υποχρεωτική πληρωμή των τιμολογίων όντος 30 ημερών. Επίσης, να θεσμοθετηθεί η παροχή δανεισμού έναντι επιχειρηματικών συμβολαίων καθώς και να εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση έναντι τιμολογίων.
ε) Αξιοποίηση των κινηματικών ,μορφών διακίνησης προϊόντων χωρίς μεσάζοντες (παράρτημα)
στ) Δημιουργία νέων κεντρικών αγορών ανά περιφέρεια
ζ) Δημιουργία μόνιμων λαϊκών αγορών ανά πόλη και διεύρυνση τους με προϊόντα μεταποίησης
3.2.2 Η αναδιάρθρωση κρατικών δομών και υπηρεσιών με δημιουργία ενιαίου φορέα τροφίμων
Το μέγεθος, η στρατηγική σημασία του κλάδου των τροφίμων, οι προοπτικές ανάπτυξης, η σύνδεση του με την αγροτική παραγωγή επιβάλλουν την ύπαρξη ενός ξεχωριστού αλλά ενιαίου κρατικού φορέα . Φορέα υπεύθυνου από την παραγωγή του πρωτογενούς τομέα μέχρι την διάθεση στον τελικό καταναλωτή κάθε είδους τροφίμου.
Αυτό θα μπορούσε να γίνει π.χ. με την ίδρυση Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας Τροφίμων ,ποτών και γεωργικών βιομηχανιών ή Γεν. Δνσης στα πλαίσια του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Το σύνολο του Υπουργείου οφείλει να συντονίζει την διαδικασία δημιουργίας πλαισίου ανασυγκρότησης, προγραμματισμού και λειτουργίας της πρωτογενούς παραγωγής και της μεταποίησης (Α και Β), ενεργοποιώντας όλους τους κοινωνικούς σχηματισμούς, Συγκεκριμένα :
σε όλες τις αγροτικές περιοχές, η τοπική κοινωνία (μέσω του Δήμου, συνεταιρισμών ή οποιουδήποτε άλλου τοπικού φορέα) σχεδιάζει την ανάπτυξη της περιοχής του και προωθείται στην Περιφέρεια.
οι υπηρεσίες της Περιφέρειας συλλέγουν τους τοπικούς σχεδιασμούς και σε συνεχή διαβούλευση μαζί τους, συνθέτουν το Περιφερειακό αναπτυξιακό πρόγραμμα και το προωθούν προς την κεντρική υπηρεσία ( Γραμματεία η Υπουργείο)
Η νέα αυτή υπηρεσία σε συνεργασία με τις Περιφέρειες δημιουργεί τον συνολικό προγραμματισμό και τους κεντρικούς στόχους σε Πανελλαδικό επίπεδο.
Κεντρικό ρόλο στον ενιαίο φορέα πρέπει να είναι ο έλεγχος της ποιότητας και ασφάλειας στην παραγωγή των τροφίμων σε κάθε στάδιο από την αγροτική παραγωγή , την μεταποίηση και την διακίνηση των τροφίμων. Στην κατεύθυνση αυτή πρέπει να αναβαθμιστεί ο ΕΦΕΤ
3.2.3 Νέος επενδυτικός νόμος για την βιομηχανία Τροφίμων και Ποτών –
Στο νέο επενδυτικό νόμο προτείνουμε να εντάσσονται επενδύσεις για:
Ίδρυση παραγωγικών μονάδων : μόνο από πολύ μικρές επιχειρήσεις και από κοινωνικές επιχειρήσεις
Εκσυγχρονισμοί και επεκτάσεις, υπαρχουσών μονάδων: μόνο από πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις
Προώθηση πωλήσεων: μόνο από κοινωνικές επιχειρήσεις.
Επαναλειτουργία υπαρχουσών Βιομηχανικών εγκαταστάσεων Τροφίμων (με η χωρίς εξοπλισμό) που βρίσκονται σε αδράνεια πάνω από δυο χρόνια, για παραγωγικούς σκοπούς: από πολύ μικρές – μικρές – μεσαίες επιχειρήσεις καθώς και από κοινωνικές επιχειρήσεις.
Γι’ αυτό θα πρέπει να καθοριστεί ένα νομικό πλαίσιο προσφέροντας τρόπους και μεθόδους επαναλειτουργίας με γρήγορες διαδικασίες (ιδιαίτερα για τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις που ανήκουν πλέον στις τράπεζες καθώς και αυτές ενδιαφέρονται για την επαναλειτουργία τους, με καθεστώς π.χ. μακροχρόνιας ενοικίασης ή εξαγοράς.
Με τον όρο κοινωνικές επιχειρήσεις, εννοούμε την ανάπτυξη κοινωνικών μη κερδοσκοπικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων, που λειτουργούν σε πρώτη φάση : είτε σαν απλοί συνεταιρισμοί, είτε σαν κοινωνικές επιχειρήσεις με τον νόμο «Κατσέλη», Ν. 4019/2011. Επιβάλλεται να δημιουργηθεί άμεσα ένα νέο νομικό πλαίσιο, αντιγραφειοκρατικό για την ίδρυση, την λειτουργία αλλά και για τον κοινωνικό και δημόσιο έλεγχο τέτοιων επιχειρήσεων.
Αποκλείονται από τον επενδυτικό νόμο, μόνο οι μεγάλες επιχειρήσεις καθώς θεωρούμε ότι έχουν την δυνατότητα και τους μηχανισμούς εύρεσης επενδυτικών κεφαλαίων από την Ελλάδα και το εξωτερικό αλλά και από τα ίδια κέρδη των επιχειρήσεων.
Στο ξεκίνημα του επενδυτικού νόμου αποκλείουμε και την ίδρυση μεσαίας επιχείρησης καθώς θεωρούμε ότι δεν συνεισφέρει, ανάλογα με το απαιτούμενο κεφάλαιο, στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, έχει μεγαλύτερο ρίσκο και δεν θα υπάρχουν στη πρώτη περίοδο και οι αναγκαίοι μηχανισμοί παρακολούθησης και ελέγχου.
Οι επενδύσεις που θα πρέπει να ενισχυθούν θα είναι από συγκεκριμένους κλάδους που στρατηγικά μας ενδιαφέρει η ανάπτυξη τους και αναφέρονται στο Παράρτημα
3.3 Μεσο-Μακροπρόθεσμες ενέργειες
3.3.1 Αδειοδότηση Βιομηχανίας Τροφίμων και Ποτών
Απαιτείται άμεσα η απλοποίηση όλων των διαδικασιών αδειοδότησης , αφού το πρόβλημα έλεγχου της Βιομηχανίας Τροφίμων, δεν είναι ο έλεγχος των μελετών , αλλά ο έλεγχος των εγκαταστάσεων και της λειτουργίας αυτών. (παράρτημα 3)
3.3.2 Επαναλειτουργία Αργουσών Βιομηχανιών τροφίμων και Ποτών
Η επαναλειτουργία εκατοντάδων βιομηχανιών τροφίμων σε ολόκληρη την Ελλάδα, που παραμένουν κλειστές και απαξιώνονται συνέχεια , μπορεί να αποτελέσει βασικό παράγοντα ανάπτυξης της κάθε περιοχής και Περιφέρειας. Η θέση αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι:
Το κόστος κατασκευής, λόγω ειδικών προδιαγραφών της Βιομηχανίας τροφίμων είναι υπερδιπλάσιο ανα τ.μ. σε σχέση με οποιοδήποτε απλό βιομηχανοστάσιο. Το κόστος αυτό αυξάνεται ιδιαίτερα αν υπολογισθούν και οι απαιτούμενες υποδομές (πχ ψύξη-κλιματισμός κλπ). Έχουμε λοιπόν ένα πολύ ισχυρό πλεονέκτημα για το ξεκίνημα της παραγωγής .
καθώς η ανάπτυξη της Βιομηχανίας Τροφίμων, βασίστηκε κατά κύριο λόγο σε επιδοτήσεις κρατικές και Ευρωπαϊκές, αποτελεί βασική ανάγκη η αξιοποίηση της περιουσίας αυτής.
ένα κτιριακό συγκρότημα της Βιομηχανίας Τροφίμων μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για διαφορετική παραγωγή προϊόντων από ότι η αρχική της χρήση, το οποίο σημαίνει ότι μπορεί καλλίτερα να αξιοποιηθεί με τις σημερινά τοπικές παραγόμενες Α ύλες.
Γι αυτό απαιτείται να ξεκινήσει άμεσα η καταγραφή των αργουσών Βιομηχανιών Τροφίμων σε συνεργασία με τα σχετικά Υπουργεία και τις τράπεζες. Σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει το ΤΕΕ και το ΓΕΩΤΕΕ που μπορούν να ενεργοποιήσουν τους άνεργους μηχανικούς και γεωτεχνικούς. Εκτιμάται ότι κατά την καταγραφή αυτή θα βρεθούν, δυστυχώς, σε αργούσα μορφή πάνω από χίλιες βιομηχανίες. Σαν παράδειγμα αναφέρουμε βιομηχανίες όπως τα αλλαντικά Θράκης, βιαμυλ ΑΕ (αλευρα) dacosta AE (αλιευματα θεσ/νικης) ΑΓΝΟ ΑΕ γαλακτοκομικα θεσ/νικη, ΑΖΕΛ ΑΕ ζυμες πειραιας, ΑΜΑΣΑ ΑΕ αλιευματα και παρα πολλα αλλα. (παράρτημα )
3.3.3 Μέτρα ελέγχου και μείωσης των τιμών τροφίμων
Ενίσχυση της λειτουργίας της Επιτροπής Ανταγωνισμού και ένταση των ελέγχων για transfer pricing πολυεθνικών εταιριών και αθέμιτων πρακτικών από αλυσίδες super market -μέγιστος χρόνος πληρωμής 30 ημέρες, κατάργηση τιμήματος εισόδου στο ράφι.
Αναπτυξιακός νόμος που θα ενισχύει τις προσπάθειες για καινοτομία, αύξηση της παραγωγικότητας και μείωση του κόστους των προϊόντων κυρίως στις μικρές και πολύ μικρές ΜΜΕ
Μείωση του υψηλού κόστους διανομής (ειδικά στις εξαγωγές) με την ανάπτυξη των κατάλληλων δικτύων
Ανάπτυξη Πανελλαδικού κινήματος καταναλωτών σε συνεργασία με συνδικάτα , αυτοδιοίκηση , επιστημονικές και κοινωνικές οργανώσεις , για λήψη ουσιαστικών μέτρων κατά της ακρίβειας με επίκεντρο τα τρόφιμα (παραρτημα)
3.3.4 Περιφερειακή πολιτική ανάπτυξης
Η παραγωγή, και μεταποίηση, του πρωτογενούς προϊόντος θα πρέπει να γίνεται όσο είναι δυνατόν στα πλαίσια μιας συγκεκριμένης γεωγραφικής περιοχής και όσο γίνεται να αξιοποιεί τις παραγόμενες εκεί πρώτες ύλες, ενώ η συσκευασία και η εμπορία μπορεί να ακολουθεί τα δίκτυα της εφοδιαστικής -κοινωνικής αλυσίδας.
Η περιοχή κάθε φορά θα ορίζεται ανάλογα με την έκταση, τα φυσικά σύνορα και τις ιδιαιτερότητες του προϊόντος, καθώς και από το κρίσιμο βιώσιμο μέγεθος της μεταποιητικής μονάδος.
Θα στηρίζεται κατά κύριο λόγο στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και στην συσσωρευμένη τεχνογνωσία των παραγομένων πρωτογενών αγαθών. Οι προαναφερόμενες μονάδες θα είναι κατά κύριο λόγο προϊόν συλλογικών δράσεων, π.χ. συνεταιρισμοί, κοινωνικές μη κερδοσκοπικές επιχειρήσεις , ομάδες παραγωγών κλπ. και θα εντάσσονται σε δίκτυα παραγωγής με στόχο την άρση των αδυναμιών και την μεγέθυνση των δυνατών σημείων στα πλαίσια ενός εθνικού σχεδιασμού.
3.3.5 Ανάπτυξη βασικών κλάδων της βιομηχανίας τροφίμων και ποτών
Η Ελλάδα έχει σημαντικό δυναμικό για να αυξήσει την παραγωγή της, να βελτιώσει το εμπορικό της ισοζύγιο αυξάνοντας τις εξαγωγές και μειώνοντας τις εισαγωγές ειδικά σε 4 κατηγορίες προϊόντων
Α. Βιομηχανία βρώσιμης ελιάς και ελαιουργικών προϊόντων
Μετατροπή των εξαγωγών χύμα ελαιόλαδου σε τυποποιημένο και υποκατάσταση εισαγωγών άλλων ελαίων με:
• δυναμική καμπάνια προβολής σε βασικές αγορές για δημιουργία brand value του Ελληνικού ελαιόλαδου έναντι του Ιταλικού & Ισπανικού
• υποκατάσταση εν μέρει εισαγωγών φοινικέλαιου & ηλιέλαιου με τοπικό ελαιόλαδο και ανταγωνιστικής τιμής αραβοσιτέλαιο στην τοπική αγορά HORECA και στο retaiL
• συγκέντρωση , διαλογή με βάση την ποιότητα και διάθεση της βρώσιμης ελιάς με την βοήθεια των κοινωνικών -παραγωγικών δικτύων καθώς αυτή η σημαντική βιομηχανία βρίσκεται σε υποχώρηση λογω της κρίσης (χρηματοοικονομικά προβλήματα) και του έντονου ανταγωνισμού από μεσογειακές χώρες παράγωγης.
Β. Γαλακτοκομικά
Αξιοποίηση των συγκριτικών και μοναδικών πλεονεκτημάτων των Ελληνικών προϊόντων γάλακτος και των τυροκομικών προϊόντων καθώς και αύξηση της παραγωγής νέων και καινοτόμων προϊόντων ( αύξηση εξαγωγών & υποκατάσταση εισαγωγών πχ σε κίτρινα τυριά)
Τα τελευταία χρόνια διαπιστώνεται τραγική υποχώρηση της ντόπιας παραγωγής αγελαδινού η όποια οφείλεται στην έλλειψη ανταγωνιστικότητας της γαλακτοπαραγωγής αγελαδινού τα αίτια της οποίας πρέπει να αναζητηθούν στην πολιτική εγκατάλειψης του κλάδου αυτού της κτηνοτροφίας και την αδυναμίας να εκσυγχρονιστεί ο κλάδος μετά το 1981.
Η παραγωγή αιγο-πρόβειου γάλακτος αντίθετα είναι σε καλύτερη κατάσταση γιατί δεν ανταγωνίζεται τα κέντρα παραγωγής γάλακτος των χωρών που διαθέτουν κυρίαρχη θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Η Ελλάδα επίσης παράγει το 30% της παραγωγής αιγιου γάλακτος στην ΕΕ.
Αφού λυθούν τα κεφαλαιώδη ζητήματα της παραγωγής ζωοτροφών και νέων φυλών ζώων θα πρέπει να αναδείξουμε τα τυροκομικά και γαλακτοκομικά μας προϊόντα. Τα ελληνικά προϊόντα με τον τρόπο που παράγονται είναι σχεδόν βιολογικά προϊόντα η προϊόντα ΠΟΠ
Η μαζική συγκέντρωση του γάλακτος και η μαζική διανομή στα πλαίσια της εφοδιαστικής αλυσίδας και των κοινωνικών δικτύων μπορεί να ανατρέψει πολλά στην διαδικασία παραγωγής στο κόστος αλλά και στην κοινωνική ανάπτυξη.
Ταυτόχρονα εντάσσοντας και την μεταποίηση σε αντίστοιχη δικτυακή διαδικασία μπορούμε να μειώσουμε το κόστος και τις χρηματοοικονομικές απαιτήσεις.
Γ. Φρούτα & λαχανικά
Σταθεροποίηση της ποιότητας και αύξησης της προστιθέμενης αξίας ( προς μελέτη )
Δ. Προϊόντα αρτοποιίας
Προβολή της Ελληνικής παράδοσης και της μεσογειακής ταυτότητας ( προς μελέτη )
Για την βελτίωση της παραγωγικής ικανότητας και της απόδοσης της βιομηχανίας τροφίμων & ποτών θα αξιολογηθούν ανα περιοχή εναλλακτικές λύσεις όπως .
α) Δημιουργία μοντέρνων μονάδων παραγωγής & συσκευασίας κοντά στον τόπο παραγωγής ανά περιφέρεια και για τα βασικά είδη όπου υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση καλλιεργειών
β) Σε ειδικά προϊόντα μικρού όγκου παραγωγής ( πχ τοπικά τυριά ) δημιουργία συνεργατικών δικτύων παραγωγών - μέλι , ξύδι , μαστίχα, σαφράν, ούζο, γραβιέρα από γιδινο και πρόβειο γάλα κλπ.
γ) Υποκίνηση της συνένωσης σε δίκτυα για εκσυγχρονισμό της παραγωγής Α ύλης σε μεγαλύτερες σύγχρονες εγκαταστάσεις
3.3.6 Πολιτική εξαγωγών
Το άνοιγμα των επιχειρήσεων σε ξένες ανερχόμενες δυναμικές αγορές στα πλαίσια μιας νέας Εθνικής πολιτικής εξαγωγών μπορεί να συμβάλει περαιτέρω στην ανάπτυξη του κλάδου .Δυναμικές αγορές θεωρούνται οι παραδοσιακές χώρες όπως η Αγγλία , Ιταλία , Γερμανία , Γαλλία , Αυστρία αλλά και η Αυστραλία, Κίνα, Ρωσία και Τουρκία καθώς και οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, όπως είναι η Σερβία, Βουλγαρία, Ρουμανία .
Για μια πετυχημένη πολιτική στήριξης των εξαγωγών απαιτείται:
• στρατηγική ανάλυση και τεκμηρίωση του ανταγωνιστικού μας πλεονεκτήματος που είναι: α) Ποιότητα με μεγάλη διατροφική αξία στα πλαίσια της μεσογειακής διατροφής
• σχεδιασμός και δημιουργία ισχυρού brand name και μακροχρόνια επένδυση στην προωθητική στήριξη
• δημιουργία δικτύων , λόγω μικρών μεγεθών των ελληνικών εξαγωγικών επιχειρήσεων για εξασφάλιση ποσοτήτων και οικονομιών κλίμακας σε θέματα διανομής και προώθησης
• δημιουργία εθνικού φορέα εξωστρέφειας για προϊόντα σε συνδυασμό πιθανά με τον τουρισμό
• επανεξέταση της λειτουργίας των εμπορικών τμημάτων των ελληνικών πρεσβειών και επάνδρωση τους με ειδικούς συμβούλους εξαγωγών
• στήριξη στις πωλήσεις ραφιού ( Σ/Μ) γιατί έτσι χτίζεται πιο γρήγορα το ισχυρό brandname.
3.3.7 Ανάπτυξη επιστήμης των τροφίμων , τεχνολογίας και έρευνας
Οι προκλήσεις σε πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο στην βιομηχανία τροφίμων ο ανταγωνισμός και η ανάγκη διείσδυσης σε υπάρχουσες και νέες αγορές με δεδομένο το μικρό και μεσαίο μέγεθος των ελληνικών επιχειρήσεων απαιτούν την ανάπτυξη και την διεύρυνση της επιστήμης της έρευνας και της τεχνολογίας σε επίπεδο προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών ,
Η στόχευση θα πρέπει να αφορά :
• την αύξηση της διάρκειας ζωής των προϊόντων με φυσικές μεθόδους (αφύγρανση με μεμβράνες υπερδιήθησης, αύξηση των ωσμωτικών χαρακτηριστικών, εφαρμογή υπερβαρικών διαδικασιών κλπ)
• Την αναζήτηση κατάλληλων συσκευασιών και υλικών συσκευασίας που εξασφαλίζουν εκτός την λειτουργική παρουσία στο ράφι , την διασφάλιση της ποιότητας
Αυτός είναι ο λόγος που πρέπει να αλλάξουν παραδοσιακά προγράμματα σπουδών και να αντικατασταθούν με άλλα με σαφή προσανατολισμό στους προαναφερόμενους στόχους.
Για το λόγο αυτό προτείνεται η δημιουργία:
α) νέων μεταπτυχιακών σπουδών όπως:
• μηχανικών γεωργίας & τροφίμων
• βιοχημικών μηχανικών
• βιολογικής και μικροβιακής τεχνολογίας
• βιολογίας και γενετικής για την ανάπτυξη ειδικών καλλιεργειών που χρησιμοποιούνται στην ΒΤ.
β) ερευνητικών κέντρων και ινστιτούτων που έχουν σχέση με την παραγωγή κατα κλάδο:
β1) ζωικών προϊόντων
• μεταποίηση κρέατος και κοτόπουλου
• μεταποίηση γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων
• μεταποίηση αλιευμάτων
β2) φυτικών προϊόντων ανά βασικό προϊόν
γ) Ινστιτούτων ερευνάς που σχετίζονται με την συσκευασία και εμπορία των τροφίμων:
• ανάπτυξη υλικών συσκευασίας
• μηχανολογικών εφαρμογών τυποποίησης και συσκευασίας
• εμπορίας γεωργικών προϊόντων (marketing)
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Οι προγραμματικές αυτές θέσεις είναι αποτέλεσμα μελέτης μιας ομάδας εργαζομένων, παραγωγών , μηχανικών παραγωγής και στελεχών του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα της βιομηχανίας τροφίμων και ποτών . Στόχος τους είναι να ανοίξει μια συζήτηση στην κοινωνία για την ανάγκη της ριζικής αναδιοργάνωσης της βιομηχανίας τροφίμων & ποτών ιδιαίτερα με όλους εκείνους που έχουν άμεσο και ιδιαίτερο συμφέρον να δοθούν ριζοσπαστικές λύσεις προς αυτήν την κατεύθυνση. Γι αυτό προτείνουμε σε κάθε περιφέρεια να ξεκινήσει μια τέτοια δημόσια συζήτηση όπου θα διερευνηθούν από τις τοπικές κοινωνίες με πρωτοβουλία των οργανώσεων του ΣΥΡΙΖΑ:
οι παραγωγικές δυνατότητες ανά προϊόν
η δυνατότητα προώθησης προϊόντων με γεωγραφική προέλευση
η ύπαρξη αργουσών βιομηχανιών τροφίμων & ποτών
η ύπαρξη η η προσέλκυση του απαραίτητου επιστημονικού δυναμικού
η δυνατότητα οργάνωσης των παραγωγικών συστημάτων μέσω δικτύων
η σύγκλιση των παραγωγικών δικτύων με τα κοινωνικά συλλογικά όργανα
Συνοπτικά η πρόταση μας αντικατοπτρίζει την ανασυγκρότηση της βιομηχανίας τροφίμων σε χωρική διάρθρωση που θα αξιοποιεί το το τοπικό παραγόμενο προϊόν και θα παράγει προϊόντα υψηλής βιολογικής άξιας καινοτόμα στα πλαίσια ενός παραγωγικού και κοινωνικού δικτυού που θα τα καθίστα ανταγωνιστικά και ενσωματώνει την μεγίστη προσθεμένη άξια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου