* Συνέντευξη με τον πανεπιστημιακό Κώστα Γαβρόγλου για τους συμβολισμούς
και τους τριγμούς που προκύπτουν από την τουρκική εξέγερση
και τους τριγμούς που προκύπτουν από την τουρκική εξέγερση
Σύμφωνα με τις τουρκικές αρχές και την Ένωση Ιατρών Τουρκίας, η
καταστολή των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων που συγκλόνισαν την Τουρκία
το προηγούμενο διάστημα, είχε ως αποτέλεσμα τέσσερις νεκρούς,
τουλάχιστον 7.800 τραυματίες, 59 από τους οποίους φέρουν σοβαρά
τραύματα. Έξι τουρκικές ιατρικές ενώσεις κατήγγειλαν την Πέμπτη ότι η
αστυνομία χρησιμοποίησε τα δακρυγόνα ως «χημικό όπλο και όχι ως μέσο
ελέγχου του πλήθους», ρίχνοντάς τα ακριβώς δίπλα σε ανθρώπους ή μέσα σε
κλειστούς χώρους. Ο καθηγητής Ντογάν Σαχίν της Τουρκικής Ένωσης
Ψυχιατρικής κατήγγειλε από την πλευρά του ότι η χρήση των δακρυγόνων
«προσομοιάζει με βασανιστήρια», εφόσον ο στόχος ήταν «να προκληθεί
(στους διαδηλωτές) ένας φυσικός και ψυχικός πόνος με σκοπό την τιμωρία».
Συζητάμε για τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις στην Τουρκία με τον Κώστα Γαβρόγλου, που έχει γεννηθεί και έχει διδάξει στην Κωνσταντινούπολη και διατηρεί ενεργές σχέσεις με την τουρκική διανόηση.
Τη συνέντευξη πήρε
η Ζωή Γεωργούλα
Ποια είναι τα στοιχεία που προστέθηκαν την τελευταία εβδομάδα όσον αφορά τις λαϊκές κινητοποιήσεις στη γειτονική Τουρκία;
Και την τελευταία εβδομάδα, οι κινητοποιήσεις συνεχίστηκαν με αμείωτο πάθος και μαζικότητα. Ταυτοχρόνως φάνηκαν και τα εξής: Πρώτον, άρχισαν να υπάρχουν διαφωνίες μεταξύ διαφορετικών ομάδων, για το πώς θα αντιμετωπισθεί η επίθεση της αστυνομίας και πώς θα ολοκληρωθούν, σε αυτήν τη φάση, οι κινητοποιήσεις χωρίς να εκφυλιστούν και χωρίς να υπάρξουν περισσότερα θύματα. Δεύτερον, έγινε συνάντηση μεταξύ κάποιων «εκπροσώπων» των διαδηλωτών και του Ερντογάν, που πήρε μεγάλη δημοσιότητα από τον κυβερνητικό Τύπο. Αυτή η συνάντηση φαίνεται ότι δεν ωφέλησε ούτε τον Ερντογάν αλλά ούτε και ζημίωσε τους διαδηλωτές. Τρίτον, η ολομέτωπη επίθεση που εξαπέλυσε ο Ερντογάν, με τις συγκεντρώσεις των οπαδών του και, κυρίως, με τον τρόπο που μίλησε. Στις ομιλίες του ήταν απαξιωτικός για τις ΗΠΑ και τους Ευρωπαίους και εξαιρετικά διχαστικός ως προς τους πολίτες της Τουρκίας. Έχει τη σημασία του ότι δεν ανέβαλε την επίσκεψή του στην Παλαιστίνη, παρά την έκκληση για αναβολή από τον Ομπάμα. Τέλος, ήταν η εκθετικά αυξανόμενη ένταση της αστυνομικής βίας, η χρήση μεθόδων αντιμετώπισης αντάρτικου πόλεων, μαζί με μαζικές εισβολές σε σπίτια, συλλήψεις στο δρόμο, συλλήψεις των γιατρών που περιέθαλπαν διαδηλωτές.
Σε αυτό το μωσαϊκό που περιγράφουμε, ένα ακόμα στοιχείο που έχει ενδιαφέρον είναι η συμπεριφορά των οπαδών των ποδοσφαιρικών ομάδων. Τις πρώτες μέρες των διαδηλώσεων εμφανίστηκαν οι οπαδοί των τριών γνωστότερων ομάδων να διαδηλώνουν όλοι μαζί, γεγονός πρωτοφανές. Στη συνέχεια, πρωταγωνίστρια πολλών εξελίξεων αναδείχθηκε η θύρα Τσαρσί της Μπεσίκτας, με έδρα λιγότερο από μία ώρα περπάτημα έως την Ταξίμ. Όταν κάλεσε για πορεία στο Ταξίμ, ένας τεράστιος όγκος ακολούθησε το πανό της, όπου το Α στη λέξη Τσαρσί ήταν μέσα σε κύκλο. Αυτά είναι πράγματα που δεν έχουν ξαναγίνει στην Τουρκία. Αυτοί, λοιπόν, οι οπαδοί διατυπώνουν μια σειρά αιτήματα από αριστερή σκοπιά για την εξυγίανση του ποδοσφαίρου μαζί και με το γενικό σύνθημα, «Παντού είναι Ταξίμ, παντού αντίσταση».
Με την εικόνα που έχεις για την τουρκική κοινωνία, ήταν αναμενόμενη μια τέτοια εξέλιξη;
Όχι. Πρώτον, γιατί δεν υπάρχει τέτοια παράδοση και δεύτερον, γιατί όπου έχουν υπάρξει αντίστοιχες εκδηλώσεις η κυβερνητική αντίδραση ήταν άμεση και κατασταλτική. Οι συμπλοκές που έγιναν την Πρωτομαγιά, και ορισμένα γεγονότα στα πανεπιστήμια τη χρονιά που πέρασε, ήταν σχετικά μικρής έντασης. Σημαντικές εκδηλώσεις δυσαρέσκειας, χωρίς όμως να δίνεται η αίσθηση ότι αυτά μπορούν να οδηγήσουν σε κάτι τόσο καταλυτικό και μαζικό όσο τα γεγονότα του τελευταίου μήνα.
Η αφορμή της τουρκικής εξέγερσης, η κοπή των δένδρων και η «αναμόρφωση» του πάρκου, έχει κάποια ιδιαίτερη αξία ή συμβολισμό, ή είναι τυχαία;
Η αφορμή αναδεικνύει θέματα που έχουν σχέση με την πόλη. Ξέρουμε ότι ο νεοφιλελευθερισμός είναι υποχρεωμένος να καταργεί το δημόσιο χώρο. Ο δημόσιος χώρος πάντοτε είναι σε επαναδιαπραγμάτευση στο πλαίσιο των σχέσεων εξουσίας μια πόλης. Οι αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν ή ετοιμάζονται στην Πόλη, είναι μεγάλης κλίμακας: το δεύτερο αεροδρόμιο, που μαζί με το ήδη υπάρχον, θα έχουν τη μεγαλύτερη κίνηση της Ευρώπης, το γεγονός ότι ανακοινώνονται παντού τζαμιά, μάλιστα ένα θα κτιστεί στο υψηλότερο σημείο της Πόλης με στόχο να φαίνεται από κάθε μέρος. Επίσης, κατασκευάζουν την τρίτη γέφυρα στο Βόσπορο, την οποία ονομάζουν με το όνομα του σουλτάνου που θεωρείται ο σφαγέας των Αλεβίδων –ενός μεγάλου κομματιού του πληθυσμού σήμερα. Η διεκδίκηση των Ολυμπιακών Αγώνων για το 2020 και ο προγραμματισμός εμπορικών κέντρων, αλλά και οι εκτεταμένες «αναβαθμίσεις» συνοικιών τα τελευταία χρόνια, οδηγούν σε δραματικές αλλαγές στη δομή της Πόλης. Αν σε αυτά προστεθούν οι νέοι νόμοι για την απαγόρευση του αλκοόλ, αλλά και η απαγόρευση του φιλήματος στους δημόσιους χώρους, μπορεί κανείς να έχει μία αίσθηση των παραμέτρων που οδήγησαν στην αγανάκτηση.
Η αίσθησή μου είναι ότι αυτά που περιγράφεις συγκροτούν ένα σχέδιο από την πλευρά της εξουσίας, πέρα από το γενικό, το νεοφιλελευθερισμό.
Αν τα παραπάνω τα συνδυάσουμε με την επαναδιαπραγμάτευση του ρόλου της θρησκείας σε ένα νεοφιλελεύθερο πλαίσιο, τίθεται επιτακτικά η χωρική έκφραση αυτής της νέας σύνθεσης. Η πολιτική ηγεσία που συγκροτεί με εντατικούς ρυθμούς τα τελευταία 11 χρόνια τη νέα Τουρκία, την Τουρκία του σκληρά νεοφιλελεύθερου ισλάμ, θέλει να αποτυπώσει αυτήν την αλλαγή και χωρικά. Προφανώς, το σχέδιο της συγκεκριμένης πολιτικής ηγεσίας είναι πολυπαραγοντικό και δεν πρέπει να απλοποιούμε τα πράγματα, αλλά ας μην υποτιμάμε καθόλου τις διεργασίες που είναι πάντοτε παρούσες και αντανακλώνται στη μεταμόρφωση των δομών μιας πόλης με τόσο έντονο συμβολισμό, όπως είναι η Πόλη.
Στο πάρκο Γκεζί λειτούργησε, όπως είδαμε από φωτογραφίες, και δανειστική βιβλιοθήκη, ένα στοιχείο που μοιάζει να δίνει και μια άλλη διάσταση στο κίνημα, που δεν την έχουμε συνηθίσει.
Είναι πράγματι εντυπωσιακός ο τρόπος αλληλεγγύης, αυτοοργάνωσης και επινοητικότητας που εκφράστηκε στις καταλήψεις. Είναι μια διάσταση που δεν την είδαμε ούτε στην πλατεία Ταχρίρ, ούτε στα κινήματα Occupy, παρά το ότι οι Αμερικάνοι έχουν τέτοια παράδοση, ούτε και στο Σύνταγμα. Επίσης έχει ενδιαφέρον ότι δεν υπήρξε ρίψη μολότοφ. Την περασμένη Τρίτη, όταν ξεκίνησε η επιχείρηση εκκαθάρισης της αστυνομίας γύρω από το λόφο της Ταξίμ, ήταν η πρώτη μέρα που έπεσαν μολότοφ και αμέσως βγήκε ανακοίνωση από την πλευρά των διαδηλωτών, που επισήμαινε ότι δεν είναι τυχαίο ότι η επιχείρηση εκκαθάρισης συμπίπτει με τις πρώτες μολότοφ. Έχουν, λοιπόν, τεράστιο ενδιαφέρον οι πολύμορφοι τρόποι με τους οποίους αυτοπεριφρουρήθηκε το κίνημα.
Τι ρόλο έπαιξε η Αριστερά στην εξέλιξη αυτής της κινητοποίησης;
Το γεγονός ότι δεν υπάρχουν ιστορικά συγκροτημένες αριστερές πολιτικές δυνάμεις στην Τουρκία, λειτούργησε μάλλον θετικά. Υπάρχει το Κομμουνιστικό Κόμμα, το οποίο ήταν παρόν, η εφημερίδα τους κάλυψε όλη την Τουρκία και ανέδειξε τα αιτήματα του κόσμου. Τα κόμματα και οι ομάδες της ριζοσπαστικής Αριστεράς επίσης ήταν παρόντα, περισσότερο ακούγοντας τους πολίτες και συμβάλλοντας με την εμπειρία τους, αλλά δεν σφράγισαν τις κινητοποιήσεις. Επίσης, το Λαϊκό Κόμμα, το κεμαλικό, δεν μπόρεσε να καρπωθεί τη δυσαρέσκεια του κόσμου, το ίδιο και οι Κούρδοι. Άρα το κίνημα αυτοπροστατεύθηκε και από την «υιοθεσία» του από κόμματα.
Πρόκειται, λοιπόν, για ένα κίνημα, το οποίο, όποια ανάγνωση κι αν κάνει ο Ερντογάν, δεν μπορεί να συνεχίζει σαν να μην έγινε.
Σαφέστατα, και όχι μόνο για το εντελώς άμεσο μέλλον. Πρόκειται για ένα νέο πολιτικό υποκείμενο, το οποίο ανεξάρτητα αν θα οδηγήσει στη συγκρότηση νέων πολιτικών ομάδων και κομμάτων σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο, διεκδικεί τον τρίτο πόλο επιβάλλοντας την ηγεμονία του, για τώρα τουλάχιστον, στην πολιτική σκηνή, όπου ούτε οι κεμαλιστές αλλά ούτε και οπαδοί του Ερντογάν θα είναι σε θέση να το αγνοήσουν.
Διακρίνεις μια προσπάθεια, από την πλευρά του Ερντογάν, να αλλάξει την ταυτότητα του Τούρκου;
Οι ανανοηματοδοτήσεις των εθνικών ταυτοτήτων είναι πάντοτε στην ημερήσια διάταξη, πόσο μάλλον όταν γίνονται τέτοιες αλλαγές, όπως αυτές του εγκαινίασε το κόμμα του Ερντογάν. Το μεγάλο διακύβευμα είναι αν θα πετύχει ο συνδυασμός νεοφιλελευθερισμού, Ισλάμ και ενός άλλου τύπου κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Ας μην ξεχνάμε ότι όλα όσα γίνονται είναι στην άμεση προοπτική αλλαγής του Συντάγματος και την πρόταση για προεδρευομένη δημοκρατία υπό την προεδρία του Ερντογάν. Σε αυτό το σημείο υπάρχει μια σημαντική νίκη του Ερντογάν, διότι από το 1923, που ιδρύθηκε η τουρκική Δημοκρατία, οτιδήποτε αντίστοιχο θα είχε κατασταλεί με επέμβαση του στρατού. Ο στρατός για πρώτη φορά δεν έχει βγάλει ούτε μια ανακοίνωση. Συνεπώς, φαίνεται ότι ο Ερντογάν έχει ήδη αλλάξει το βασικό θεσμό που νομιμοποιούσε και προστάτευε τον κεμαλισμό. Από αυτήν την άποψη οι διαδηλώσεις ήταν και μία πρόκληση για τον ίδιο το στρατό, που για πρώτη φορά αποποιήθηκε το ιστορικό του δικαίωμα να παρεμβαίνει. Αυτό είναι μια νίκη του Ερντογάν. Ο Ερντογάν, όμως, βγαίνει προφανώς ηττημένος στο κοινωνικό επίπεδο. Πάρα πολλοί από τους διαδηλωτές ανήκουν σε στρώματα που αρχικά έδειξαν ανοχή απέναντι στον Ερντογάν. Ο Ερντογάν, για να μπορέσει να καθιερώσει το καθεστώς του, έπρεπε να παρουσιαστεί φιλελεύθερος σε κάποια πράγματα, έδωσε την αίσθηση ότι η κεμαλική αυθαιρεσία και αυταρχικότητα έχουν πλέον τελειώσει. Σιγά, σιγά, όμως, δημιουργήθηκαν τα νέα πρότυπα αυθαιρεσίας και αυταρχικότητας με την σφραγίδα του νέου καθεστώτος. Έτσι, ενώ κατάφερε να συσπειρώσει έναν ετερόκλητο κόσμο, τώρα τον έχασε αμετάκλητα.
Θεωρείς ότι κινδυνεύει η εξουσία του Ερντογάν; Θα επηρεαστεί η πολιτική που ασκεί;
Όχι. Αυτό που χάθηκε είναι ότι μπορούσε ως τώρα να εμφανίζεται χωρίς καμία αντιπολίτευση. Τώρα θα έχει αντιπολίτευση και αυτή είναι και κοινωνική, όχι μόνο πολιτική. Την εσωτερική πολιτική το γεγονός αυτό θα την επηρεάσει ριζικά, όχι, όμως, άμεσα.
Συζητάμε για τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις στην Τουρκία με τον Κώστα Γαβρόγλου, που έχει γεννηθεί και έχει διδάξει στην Κωνσταντινούπολη και διατηρεί ενεργές σχέσεις με την τουρκική διανόηση.
Τη συνέντευξη πήρε
η Ζωή Γεωργούλα
Ποια είναι τα στοιχεία που προστέθηκαν την τελευταία εβδομάδα όσον αφορά τις λαϊκές κινητοποιήσεις στη γειτονική Τουρκία;
Και την τελευταία εβδομάδα, οι κινητοποιήσεις συνεχίστηκαν με αμείωτο πάθος και μαζικότητα. Ταυτοχρόνως φάνηκαν και τα εξής: Πρώτον, άρχισαν να υπάρχουν διαφωνίες μεταξύ διαφορετικών ομάδων, για το πώς θα αντιμετωπισθεί η επίθεση της αστυνομίας και πώς θα ολοκληρωθούν, σε αυτήν τη φάση, οι κινητοποιήσεις χωρίς να εκφυλιστούν και χωρίς να υπάρξουν περισσότερα θύματα. Δεύτερον, έγινε συνάντηση μεταξύ κάποιων «εκπροσώπων» των διαδηλωτών και του Ερντογάν, που πήρε μεγάλη δημοσιότητα από τον κυβερνητικό Τύπο. Αυτή η συνάντηση φαίνεται ότι δεν ωφέλησε ούτε τον Ερντογάν αλλά ούτε και ζημίωσε τους διαδηλωτές. Τρίτον, η ολομέτωπη επίθεση που εξαπέλυσε ο Ερντογάν, με τις συγκεντρώσεις των οπαδών του και, κυρίως, με τον τρόπο που μίλησε. Στις ομιλίες του ήταν απαξιωτικός για τις ΗΠΑ και τους Ευρωπαίους και εξαιρετικά διχαστικός ως προς τους πολίτες της Τουρκίας. Έχει τη σημασία του ότι δεν ανέβαλε την επίσκεψή του στην Παλαιστίνη, παρά την έκκληση για αναβολή από τον Ομπάμα. Τέλος, ήταν η εκθετικά αυξανόμενη ένταση της αστυνομικής βίας, η χρήση μεθόδων αντιμετώπισης αντάρτικου πόλεων, μαζί με μαζικές εισβολές σε σπίτια, συλλήψεις στο δρόμο, συλλήψεις των γιατρών που περιέθαλπαν διαδηλωτές.
Σε αυτό το μωσαϊκό που περιγράφουμε, ένα ακόμα στοιχείο που έχει ενδιαφέρον είναι η συμπεριφορά των οπαδών των ποδοσφαιρικών ομάδων. Τις πρώτες μέρες των διαδηλώσεων εμφανίστηκαν οι οπαδοί των τριών γνωστότερων ομάδων να διαδηλώνουν όλοι μαζί, γεγονός πρωτοφανές. Στη συνέχεια, πρωταγωνίστρια πολλών εξελίξεων αναδείχθηκε η θύρα Τσαρσί της Μπεσίκτας, με έδρα λιγότερο από μία ώρα περπάτημα έως την Ταξίμ. Όταν κάλεσε για πορεία στο Ταξίμ, ένας τεράστιος όγκος ακολούθησε το πανό της, όπου το Α στη λέξη Τσαρσί ήταν μέσα σε κύκλο. Αυτά είναι πράγματα που δεν έχουν ξαναγίνει στην Τουρκία. Αυτοί, λοιπόν, οι οπαδοί διατυπώνουν μια σειρά αιτήματα από αριστερή σκοπιά για την εξυγίανση του ποδοσφαίρου μαζί και με το γενικό σύνθημα, «Παντού είναι Ταξίμ, παντού αντίσταση».
Με την εικόνα που έχεις για την τουρκική κοινωνία, ήταν αναμενόμενη μια τέτοια εξέλιξη;
Όχι. Πρώτον, γιατί δεν υπάρχει τέτοια παράδοση και δεύτερον, γιατί όπου έχουν υπάρξει αντίστοιχες εκδηλώσεις η κυβερνητική αντίδραση ήταν άμεση και κατασταλτική. Οι συμπλοκές που έγιναν την Πρωτομαγιά, και ορισμένα γεγονότα στα πανεπιστήμια τη χρονιά που πέρασε, ήταν σχετικά μικρής έντασης. Σημαντικές εκδηλώσεις δυσαρέσκειας, χωρίς όμως να δίνεται η αίσθηση ότι αυτά μπορούν να οδηγήσουν σε κάτι τόσο καταλυτικό και μαζικό όσο τα γεγονότα του τελευταίου μήνα.
Η αφορμή της τουρκικής εξέγερσης, η κοπή των δένδρων και η «αναμόρφωση» του πάρκου, έχει κάποια ιδιαίτερη αξία ή συμβολισμό, ή είναι τυχαία;
Η αφορμή αναδεικνύει θέματα που έχουν σχέση με την πόλη. Ξέρουμε ότι ο νεοφιλελευθερισμός είναι υποχρεωμένος να καταργεί το δημόσιο χώρο. Ο δημόσιος χώρος πάντοτε είναι σε επαναδιαπραγμάτευση στο πλαίσιο των σχέσεων εξουσίας μια πόλης. Οι αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν ή ετοιμάζονται στην Πόλη, είναι μεγάλης κλίμακας: το δεύτερο αεροδρόμιο, που μαζί με το ήδη υπάρχον, θα έχουν τη μεγαλύτερη κίνηση της Ευρώπης, το γεγονός ότι ανακοινώνονται παντού τζαμιά, μάλιστα ένα θα κτιστεί στο υψηλότερο σημείο της Πόλης με στόχο να φαίνεται από κάθε μέρος. Επίσης, κατασκευάζουν την τρίτη γέφυρα στο Βόσπορο, την οποία ονομάζουν με το όνομα του σουλτάνου που θεωρείται ο σφαγέας των Αλεβίδων –ενός μεγάλου κομματιού του πληθυσμού σήμερα. Η διεκδίκηση των Ολυμπιακών Αγώνων για το 2020 και ο προγραμματισμός εμπορικών κέντρων, αλλά και οι εκτεταμένες «αναβαθμίσεις» συνοικιών τα τελευταία χρόνια, οδηγούν σε δραματικές αλλαγές στη δομή της Πόλης. Αν σε αυτά προστεθούν οι νέοι νόμοι για την απαγόρευση του αλκοόλ, αλλά και η απαγόρευση του φιλήματος στους δημόσιους χώρους, μπορεί κανείς να έχει μία αίσθηση των παραμέτρων που οδήγησαν στην αγανάκτηση.
Η αίσθησή μου είναι ότι αυτά που περιγράφεις συγκροτούν ένα σχέδιο από την πλευρά της εξουσίας, πέρα από το γενικό, το νεοφιλελευθερισμό.
Αν τα παραπάνω τα συνδυάσουμε με την επαναδιαπραγμάτευση του ρόλου της θρησκείας σε ένα νεοφιλελεύθερο πλαίσιο, τίθεται επιτακτικά η χωρική έκφραση αυτής της νέας σύνθεσης. Η πολιτική ηγεσία που συγκροτεί με εντατικούς ρυθμούς τα τελευταία 11 χρόνια τη νέα Τουρκία, την Τουρκία του σκληρά νεοφιλελεύθερου ισλάμ, θέλει να αποτυπώσει αυτήν την αλλαγή και χωρικά. Προφανώς, το σχέδιο της συγκεκριμένης πολιτικής ηγεσίας είναι πολυπαραγοντικό και δεν πρέπει να απλοποιούμε τα πράγματα, αλλά ας μην υποτιμάμε καθόλου τις διεργασίες που είναι πάντοτε παρούσες και αντανακλώνται στη μεταμόρφωση των δομών μιας πόλης με τόσο έντονο συμβολισμό, όπως είναι η Πόλη.
Στο πάρκο Γκεζί λειτούργησε, όπως είδαμε από φωτογραφίες, και δανειστική βιβλιοθήκη, ένα στοιχείο που μοιάζει να δίνει και μια άλλη διάσταση στο κίνημα, που δεν την έχουμε συνηθίσει.
Είναι πράγματι εντυπωσιακός ο τρόπος αλληλεγγύης, αυτοοργάνωσης και επινοητικότητας που εκφράστηκε στις καταλήψεις. Είναι μια διάσταση που δεν την είδαμε ούτε στην πλατεία Ταχρίρ, ούτε στα κινήματα Occupy, παρά το ότι οι Αμερικάνοι έχουν τέτοια παράδοση, ούτε και στο Σύνταγμα. Επίσης έχει ενδιαφέρον ότι δεν υπήρξε ρίψη μολότοφ. Την περασμένη Τρίτη, όταν ξεκίνησε η επιχείρηση εκκαθάρισης της αστυνομίας γύρω από το λόφο της Ταξίμ, ήταν η πρώτη μέρα που έπεσαν μολότοφ και αμέσως βγήκε ανακοίνωση από την πλευρά των διαδηλωτών, που επισήμαινε ότι δεν είναι τυχαίο ότι η επιχείρηση εκκαθάρισης συμπίπτει με τις πρώτες μολότοφ. Έχουν, λοιπόν, τεράστιο ενδιαφέρον οι πολύμορφοι τρόποι με τους οποίους αυτοπεριφρουρήθηκε το κίνημα.
Τι ρόλο έπαιξε η Αριστερά στην εξέλιξη αυτής της κινητοποίησης;
Το γεγονός ότι δεν υπάρχουν ιστορικά συγκροτημένες αριστερές πολιτικές δυνάμεις στην Τουρκία, λειτούργησε μάλλον θετικά. Υπάρχει το Κομμουνιστικό Κόμμα, το οποίο ήταν παρόν, η εφημερίδα τους κάλυψε όλη την Τουρκία και ανέδειξε τα αιτήματα του κόσμου. Τα κόμματα και οι ομάδες της ριζοσπαστικής Αριστεράς επίσης ήταν παρόντα, περισσότερο ακούγοντας τους πολίτες και συμβάλλοντας με την εμπειρία τους, αλλά δεν σφράγισαν τις κινητοποιήσεις. Επίσης, το Λαϊκό Κόμμα, το κεμαλικό, δεν μπόρεσε να καρπωθεί τη δυσαρέσκεια του κόσμου, το ίδιο και οι Κούρδοι. Άρα το κίνημα αυτοπροστατεύθηκε και από την «υιοθεσία» του από κόμματα.
Πρόκειται, λοιπόν, για ένα κίνημα, το οποίο, όποια ανάγνωση κι αν κάνει ο Ερντογάν, δεν μπορεί να συνεχίζει σαν να μην έγινε.
Σαφέστατα, και όχι μόνο για το εντελώς άμεσο μέλλον. Πρόκειται για ένα νέο πολιτικό υποκείμενο, το οποίο ανεξάρτητα αν θα οδηγήσει στη συγκρότηση νέων πολιτικών ομάδων και κομμάτων σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο, διεκδικεί τον τρίτο πόλο επιβάλλοντας την ηγεμονία του, για τώρα τουλάχιστον, στην πολιτική σκηνή, όπου ούτε οι κεμαλιστές αλλά ούτε και οπαδοί του Ερντογάν θα είναι σε θέση να το αγνοήσουν.
Διακρίνεις μια προσπάθεια, από την πλευρά του Ερντογάν, να αλλάξει την ταυτότητα του Τούρκου;
Οι ανανοηματοδοτήσεις των εθνικών ταυτοτήτων είναι πάντοτε στην ημερήσια διάταξη, πόσο μάλλον όταν γίνονται τέτοιες αλλαγές, όπως αυτές του εγκαινίασε το κόμμα του Ερντογάν. Το μεγάλο διακύβευμα είναι αν θα πετύχει ο συνδυασμός νεοφιλελευθερισμού, Ισλάμ και ενός άλλου τύπου κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Ας μην ξεχνάμε ότι όλα όσα γίνονται είναι στην άμεση προοπτική αλλαγής του Συντάγματος και την πρόταση για προεδρευομένη δημοκρατία υπό την προεδρία του Ερντογάν. Σε αυτό το σημείο υπάρχει μια σημαντική νίκη του Ερντογάν, διότι από το 1923, που ιδρύθηκε η τουρκική Δημοκρατία, οτιδήποτε αντίστοιχο θα είχε κατασταλεί με επέμβαση του στρατού. Ο στρατός για πρώτη φορά δεν έχει βγάλει ούτε μια ανακοίνωση. Συνεπώς, φαίνεται ότι ο Ερντογάν έχει ήδη αλλάξει το βασικό θεσμό που νομιμοποιούσε και προστάτευε τον κεμαλισμό. Από αυτήν την άποψη οι διαδηλώσεις ήταν και μία πρόκληση για τον ίδιο το στρατό, που για πρώτη φορά αποποιήθηκε το ιστορικό του δικαίωμα να παρεμβαίνει. Αυτό είναι μια νίκη του Ερντογάν. Ο Ερντογάν, όμως, βγαίνει προφανώς ηττημένος στο κοινωνικό επίπεδο. Πάρα πολλοί από τους διαδηλωτές ανήκουν σε στρώματα που αρχικά έδειξαν ανοχή απέναντι στον Ερντογάν. Ο Ερντογάν, για να μπορέσει να καθιερώσει το καθεστώς του, έπρεπε να παρουσιαστεί φιλελεύθερος σε κάποια πράγματα, έδωσε την αίσθηση ότι η κεμαλική αυθαιρεσία και αυταρχικότητα έχουν πλέον τελειώσει. Σιγά, σιγά, όμως, δημιουργήθηκαν τα νέα πρότυπα αυθαιρεσίας και αυταρχικότητας με την σφραγίδα του νέου καθεστώτος. Έτσι, ενώ κατάφερε να συσπειρώσει έναν ετερόκλητο κόσμο, τώρα τον έχασε αμετάκλητα.
Θεωρείς ότι κινδυνεύει η εξουσία του Ερντογάν; Θα επηρεαστεί η πολιτική που ασκεί;
Όχι. Αυτό που χάθηκε είναι ότι μπορούσε ως τώρα να εμφανίζεται χωρίς καμία αντιπολίτευση. Τώρα θα έχει αντιπολίτευση και αυτή είναι και κοινωνική, όχι μόνο πολιτική. Την εσωτερική πολιτική το γεγονός αυτό θα την επηρεάσει ριζικά, όχι, όμως, άμεσα.
epohi.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου