Είναι ένας από τους πλέον επιφανείς νέους ιστορικούς και πολιτικούς φιλοσόφους, με καλή γνώση της ευρωπαϊκής πραγματικότητας. Εμφανίζεται επικριτικός ως προς τα μεταδημοκρατικά φαινόμενα που ταλανίζουν τις δυτικές δημοκρατίες και, δεδομένης της «αποστασίας» της Σοσιαλδημοκρατίας, επισημαίνει ιδιαίτερα το γεγονός ότι συχνά ζούμε σε κοινωνίες χωρίς αντιπολίτευση. Μας παραχώρησε με μεγάλη προθυμία αυτή τη συνέντευξη, επισημαίνοντας την ιδιαίτερη επίδραση που είχαν επάνω του οι επισκέψεις του στην Ελλάδα.
«Είναι αναγκαίο να αναζωογονήσουμε, σε μια αυθεντική δημοκρατική βάση, το ευρωπαϊκό σχέδιο
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Τάσο Τσακίρογλου
• Είναι φανερό ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση υπολείπεται σε νομιμοποίηση, στον βαθμό που το λεγόμενο «δημοκρατικό έλλειμμα» διευρύνεται όλο και περισσότερο. Πώς θα μπορούσαν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί να νομιμοποιηθούν εκ νέου;
Εδώ βρισκόμαστε μπροστά σε ένα δισεπίλυτο πρόβλημα. Οι επικεφαλής των ευρωπαϊκών κρατών, οι οποίοι καθορίζουν τώρα την πολιτική ατζέντα της Ευρώπης, δεν επιθυμούν να παραδώσουν τις εξουσίες τους, κάτι που θα συνέβαινε εάν η Ε.Ε. εκδημοκρατιζόταν πραγματικά. Ετσι, επί του παρόντος η Ε.Ε. είναι μια «μη αντιπροσωπευτική δημοκρατία» ή μια «μεταδημοκρατία». Δυστυχώς, η Συνθήκη της Λισαβόνας έθεσε ένα κακό προηγούμενο, δίνοντας υπερβολικές εξουσίες στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Αλλά, φυσικά, βλέπουμε ανάλογα προβλήματα να υπάρχουν και στο εσωτερικό των κρατών. Ενα από τα κύρια προβλήματα με την «μη αντιπροσωπευτική δημοκρατία» είναι το ότι, εξαιτίας του δημοκρατικού της ελλείμματος, οι πολίτες τείνουν να την εγκαταλείπουν όπως ένα πλοίο που βυθίζεται.
• Οι κυρίαρχες ελίτ χρησιμοποιούν την κρίση και τη δημοσιονομική πειθαρχία ως ένα μέσο διακυβέρνησης, με αποτέλεσμα την εκπτώχευση των απλών πολιτών και την αφαίρεση απ’ αυτούς κάθε δυνατότητας λήψης αποφάσεων. Βλέπετε κάποια προοπτική να αναστραφεί αυτή η κατάσταση;
Ενα από τα βασικά προβλήματα, σε επίπεδο έθνους-κράτους, είναι η έλλειψη αξιόπιστων αντιπολιτευόμενων κομμάτων. Ενας από τους λόγους για το φαινόμενο αυτό είναι ότι από τη δεκαετία του ’80 η ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία έχει ξεπουλήσει τη βάση της, επιδιώκοντας την «αγοραιοποίηση» [marketization]. Ο Μιτεράν ξεκίνησε αυτή την τάση στη Γαλλία, ο Τόνι Μπλερ και ο Γκέρχαρντ Σρέντερ τον ακολούθησαν σ’ αυτή τη γραμμή. Συνεπώς, η Σοσιαλδημοκρατία δεν έχει τίποτα ποιοτικά διαφορετικό να προσφέρει. Αντίθετα, όπως με την περίπτωση του ΠΑΣΟΚ στην Ελλάδα, θεωρείται μέρος του προβλήματος και, έτσι, αναξιόπιστη. Ενδεχομένως κόμματα όπως ο ΣΥΡΙΖΑ θα αποτελέσουν το κύμα του μέλλοντος. Αλλά, όπως γνωρίζετε, εδώ υπάρχουν εσωτερικά προβλήματα, όπως το εάν θα διατηρηθεί ή όχι το ευρωπαϊκό σχέδιο. Κατά την άποψή μου, θα ήταν υπέροχο, εάν, με τον ΣΥΡΙΖΑ, η Ελλάδα κατόρθωνε να δείξει τον δρόμο προς τα εμπρός για ολόκληρη την Ευρώπη.
• Στις μέρες μας, βλέπουμε την επιστροφή ορισμένων παλιών μορφών ανορθολογισμού –ρατσισμός, μυστικισμός, ακόμα και ναζισμός– οι οποίες, όπως πιστεύαμε, ανήκαν στο παρελθόν. Τι έχει απομείνει από την κληρονομιά του Διαφωτισμού;
Το θέμα που βάζετε είναι πολύ σημαντικό. Μαζί με την άνοδο ακροδεξιών κομμάτων, όπως η Χρυσή Αυγή, το γαλλικό Εθνικό Μέτωπο και το Τζόμπικ στην Ουγγαρία, βλέπουμε την ιστορία της μεσοπολεμικής Ευρώπης να επαναλαμβάνεται, αν και σε μικρότερη κλίμακα. Ομως, αυτός είναι και ένας από τους πρωταρχικούς λόγους που, κατά τη γνώμη μου, είναι αναγκαίο να ενισχύσουμε και να αναζωογονήσουμε, σε μια αυθεντική δημοκρατική βάση, το ευρωπαϊκό σχέδιο: δηλαδή προκειμένου να εμποδίσουμε έθνη όπως η Ουγγαρία, η οποία στρέφεται στην άκρα δεξιά, να επαναλάβουν το παρελθόν. Αυτό που απομένει από τον Διαφωτισμό είναι τα «ανθρώπινα δικαιώματα» και η «λαϊκή κυριαρχία», αλλά μόνο όταν τους επιτρέπεται να γίνουν πολιτικώς πιο αποτελεσματικά, παρά μια απλή βιτρίνα για τις αντιδημοκρατικές πρακτικές των ευρωπαϊκών ελίτ. Κάτι που είδαμε να συμβαίνει πριν από δύο χρόνια, όταν ο Σαρκοζί και η Μέρκελ, κατά τη διάρκεια ενός γεύματος εργασίας, υπαγόρευσαν τους όρους για το οικονομικό μέλλον της Ελλάδας, χωρίς ίχνος δημοκρατικής νομιμοποίησης.
• Στην Ελλάδα, η συγκυβέρνηση Ν.Δ. – ΠΑΣΟΚ διοικεί ουσιαστικά με Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου και σχεδόν χωρίς συζήτηση στο Κοινοβούλιο. Παράλληλα, αντιμετωπίζει τα κοινωνικά αιτήματα με αστυνομική καταστολή. Τι σκέφτεστε γι’ αυτό το «καθεστώς έκτακτης ανάγκης»;
Η έλλειψη πολιτικής εμπιστοσύνης από τους πολίτες προς τους εκπροσώπους τους είναι, ίσως, το πιο σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η σύγχρονη δημοκρατία. Δεν είναι οξύ πρόβλημα μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για την Ιταλία, όπου η κομματική πολιτική έχει γίνει δυσλειτουργική επί δεκαετίες. Το ίδιο και για την Ισπανία, με τις βαριές κατηγορίες για διαφθορά εις βάρος του πρωθυπουργού Μαριάνο Ραχόι και του κυβερνώντος Λαϊκού Κόμματος τον Αύγουστο του 2013. Επίσης στις ΗΠΑ, όπου το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, το οποίο στερείται ολοκληρωτικά πολιτικών ιδεών –εκτός και εάν θεωρείς «πολιτική ιδέα» την άποψη ότι οι πλούσιοι δεν έχουν καμία υποχρέωση να συνεισφέρουν στο κοινό καλό– θα προτιμούσε να ανατρέψει ολόκληρο το πολιτικό σύστημα, παρά να επιτρέψει στους Δημοκρατικούς αντιπάλους του να επιτύχουν. Στη Γερμανία, επίσης, ο Μεγάλος Συνασπισμός μεταξύ των Χριστιανοδημοκρατών και των Σοσιαλδημοκρατών σημαίνει ότι, για το ορατό μέλλον, το πολιτικό σύστημα θα στερείται μιας ουσιαστικής αντιπολίτευσης.
• Εχετε υποστηρίξει ότι η αμερικανική δημοκρατία βρίσκεται σε μια τροχιά απότομης παρακμής: στο εξωτερικό με πολέμους και στο εσωτερικό με εκτεταμένους περιορισμούς στις πολιτικές ελευθερίες, αλλά και βαθιές κοινωνικο-οικονομικές ανισότητες. Βλέπετε κάποια προοπτική αναζωογόνησης της δημοκρατίας στις ΗΠΑ;
Δύο χρόνια πριν, τα κινήματα Occupy ταρακούνησαν περισσότερες από εξακόσιες τοπικές κοινωνίες σε μια θαρραλέα προσπάθεια ανάκτησης της δημοκρατικής διαδικασίας, η οποία είχε απαλλοτριωθεί από τα κόμματα. Παρότι αυτά τα κινήματα ήταν εφήμερα, έπαιξαν έναν απαραίτητο ρόλο στις προεδρικές εκλογές του 2012, θέτοντας το ζήτημα της οικονομικής ανισότητας στο επίκεντρο της συζήτησης. Με το που οικοδομήθηκε αυτό το ζήτημα και οι εκλογές πλαισιώθηκαν από τη λογική του «99% εναντίον του 1%», οι εκλογικές προοπτικές του Μιτ Ρόμνι ναυάγησαν μεμιάς.
• Τι συμπέρασμα βγαίνει απ’ αυτό;
Αυτό που αποδεικνύει το παράδειγμα είναι πως για να «δουλέψει» η δημοκρατία και να είναι επιτυχημένη, οι πολίτες πρέπει να εμπλακούν ενεργά στη δημοκρατική διαδικασία, προκειμένου να πιέσουν τους πολιτικούς, οι οποίοι, σε διαφορετική περίπτωση, θα επιβάλλουν τις επιλογές τους. Τα σύγχρονα έθνη-κράτη είναι πολύ μεγάλα για να βασιστούν στους κανόνες της άμεσης δημοκρατίας, όπως αυτή της αρχαίας Αθήνας ή η Γενεύη του Ρουσό. Ακόμα, για να θεωρείται επιτυχημένη η αντιπροσωπευτική δημοκρατία, είναι κρίσιμες οι αρετές και οι πρακτικές μιας συμμετοχικής ιδιότητας του πολίτη. Τις τελευταίες δεκαετίες, έχουμε δει πως η έννοια του «ενεργού πολίτη» ή της «δημοκρατίας από τα κάτω» έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στην ικανοποίηση των αιτημάτων των «κοινωνικών κινημάτων».
• Μέσω των «κινημάτων» κατακτήθηκε η αναγκαία ενότητα των υποκειμένων;
Μια από τις προκλήσεις της σύγχρονης συμμετοχικής δημοκρατίας είναι ότι τα διάφορα «κοινωνικά κινήματα» που ανέφερα δεν έχουν κοινές επιδιώξεις. Αντί να βαδίσουν χέρι χέρι, τείνουν να επιδιώκουν τους στόχους τους ξεχωριστά. Εν μέρει αυτό αντανακλά το γεγονός ότι, από τη δεκαετία του 1960, το νόημα της «χειραφέτησης» έχει διευρυνθεί, συμβαδίζοντας με τις φυγόκεντρες τάσεις του σύγχρονου ατομικισμού. Συνεπώς, σήμερα είναι πιο εύκολο για τις πολιτικές ελίτ να χαράσσουν μια στρατηγική του «διαίρει και βασίλευε» απέναντι σ’ αυτές τις κατακερματισμένες κοινωνικές ομάδες, οι περισσότερες εκ των οποίων είναι προσανατολισμένες σε μεμονωμένα θέματα, προκειμένου να καταστήσει τις πρωτοβουλίες των πολιτών «από τα κάτω» αναποτελεσματικές. Ετσι, στην «Εποχή του Κατακερματισμού» γίνεται όλο και πιο δύσκολο να διαμορφώσουμε πολιτικές συνθήκες για να λύσουμε αποτελεσματικά το πρόβλημα και να καταπολεμήσουμε την τεράστια συγκέντρωση εξουσίας.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Ποιoς είναι
Γεννημένος το 1952, ο Γουόλιν σπούδασε Ιστορία και Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Γιορκ του Τορόντο και σήμερα είναι καθηγητής Ιστορίας των Ιδεών στο City University της Νέας Υόρκης. Αρθρογραφεί τακτικά στα περιοδικά New Republic και Dissent, καθώς και στην εφημερίδα Los Angeles Times. Στα ελληνικά κυκλοφορεί το βιβλίο του «Η γοητεία του Ανορθολογισμού. Tο ειδύλλιο της διανόησης με τον φασισμό. Από τον Νίτσε στον Μεταμοντερνισμό», 2007, Εκδόσεις Πόλις.
efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου