Φτωχοί, τρωτοί και εκτεθειμένοι στο ρατσισμό - Συνοπτική επισκόπηση της κατάστασης των Ρομά στην Ευρώπη. Του Αποστόλη Στραγαλινού.

Με μικρές αποκλίσεις, τόσο οι πληθυσμοί των Ρομά της ανατολικής Ευρώπης, όσο και οι δυτικοευρωπαίοι Ρομά, καθώς και οι έλληνες βρίσκονται αντιμέτωποι με την ίδια τραγική κατάσταση, μεταξύ σφύρας και άκμονος, είτε οι συνθήκες εγγυώνται ισονομία, είτε όχι: Ψηφίζουν, φορολογούνται και υπηρετούν τους εθνικούς στρατούς των κρατών – μελών, αλλά στην πράξη παραμένουν πένητες, αποκλείονται από την παραγωγική διαδικασία, πλήττονται από την ανεργία και τον αναλφαβητισμό, διαβιούν δίχως ηλεκτροδότηση, ύδρευση, υγειονομική περίθαλψη, εκπαίδευση και απασχόληση, μέσα σε συνθήκες χειρίστης εξαθλίωσης που προσβάλλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και παραπέμπουν σε κάποια ζούγκλα τριτοκοσμικού δικτατορικού καθεστώτος και όχι βέβαια στην Ευρώπη.

Ως η με διαφορά πιο αδύναμη κοινωνική ομάδα, οι κοινότητες των Ρομά υφίστανται εκμετάλλευση και ρατσισμό σε όλα τα επίπεδα, ενώ δεν λείπουν τα κρούσματα βίας και εκδιώξεών τους από τους χώρους εγκατάστασης. Εγκλωβισμένοι στη φτώχεια και την αδικία, έχουν δύο επιλογές: την υποταγή στη μοίρα και την εξώθηση στην παρανομία. Όσοι εξακολουθούν να αντιπαλεύουν την ειμαρμένη τους, ειδικά οι ανατολικοευρωπαίοι Ρομά, αναζητούν την τύχη τους στη δυτική Ευρώπη, κάνοντας χρήση του δικαιώματος της ελεύθερης μετακίνησης προσώπων εντός της Ε.Ε. Στην Εσπερία αντιμετωπίζονται εχθρικά, γκετοποιούνται ή απελαύονται. (Ενδεικτικά, βλ. την υπόθεση Λεονάρντα στη Γαλλία του «τσιγγανοφάγου» υπουργού Εσωτερικών Μανυέλ Βαλ και τη μεγάλη δημόσια συζήτηση στη Γερμανία για τη «μετανάστευση της φτώχειας», δηλ. για τους Ρομά της Ανατολικής Ευρώπης που εισέρχονται σε γερμανικό έδαφος και τους τρόπους απέλασης – επαναπροώθησης στις χώρες καταγωγής τους. Αυτά, εν έτει 2013, εννιά χρόνια μετά τη διεύρυνση).

Αδιαφορία και υποκρισία

Η Ευρώπη από τη μία οχυρώνει τα εξωτερικά της σύνορα από τους πρόσφυγες, τους αποκαλούμενους «λαθρο»μετανάστες κι από την άλλη κατασκευάζει «λαθραίους» ευρωπαίους, πολίτες που μόνο στις συνθήκες και τις διακηρύξεις απολαμβάνουν ίσα δικαιώματα. Πλήθος ψηφισμάτων, πακτωλοί κονδυλίων στα κράτη μέλη για την εκπόνηση και υλοποίηση εθνικών πλαισίων στρατηγικής και προγράμματα κοινωνικής ένταξης, ευρωπαϊκές Οδηγίες (π.χ. 2000/43/ΕΚ και 2000/78/ΕΚ) που απαγορεύουν τις άμεσες ή έμμεσες διακρίσεις λόγω φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας και γενετήσιου προσανατολισμού, αδυνατούν να σπάσουν το φαύλο κύκλο των προκαταλήψεων, τη στέρηση και τις διακρίσεις που βιώνουν καθημερινά όσοι αυτό-προσδιορίζονται ως Ρομά. Η κατάστασή τους δεν βελτιώνεται, όσο οι κυβερνήσεις τους αντιμετωπίζουν αδιάφορα και υποκριτικά, ως πρόβλημα, ως μια κατάσταση για την οποία ευθύνονται αποκλειστικά οι ίδιοι. Επιβεβαιώνεται, εν ολίγοις, ότι η κοινωνική ατζέντα και τα ανθρώπινα δικαιώματα περνούν στο «ντούκου». Οι διεθνείς συνθήκες και τα ψηφίσματα αναγνωρίζουν μεν την προβληματική θέση των Ρομά, αλλά δεν εξασφαλίζουν ισονομία, δικαιοσύνη και σεβασμό στην πράξη. Δεν καταργούν την εκμετάλλευση και τον καθημερινό ρατσισμό.

Ζητούμενο η χειραφέτηση

Υπό μια άλλη οπτική, τα δικαιώματα διεκδικούνται όχι μόνο μέσα από λόμπι, αλλά και από την αυτοργάνωση, το αντίδοτο στην χειραγώγηση και τον πατερναλισμό των διεθνών οργανισμών. Είναι ανάγκη οι Ρομά να πολιτικοποιήσουν το ζήτημά τους, να αναδείξουν αδιάφθορους πολιτικούς σε υπερεθνικό και τοπικό επίπεδο, να δημιουργήσουν μέσω της εκπαίδευσης τη δική τους «μαγιά» που θα πάρει αύριο την υπόθεση στα χέρια της. Αντίστοιχα, θα πρέπει να ανακαθοριστεί η σχέση μεταξύ των Ρομά και των οργανώσεων, κομμάτων, ακτιβιστών που πάνε κοντά τους και αγωνίζονται μαζί τους από αλτρουισμό. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι Ρομά δεν χρειάζονται ούτε ηγέτες, ούτε διαφωτιστές ή συνηγόρους «από τον κόσμο των λαϊκών» (σημ. μη – Ρομά). Αυτοί ή θα προκύψουν από τον πληθυσμό τους ή η κατάστασή τους θα διαιωνίζεται. Ναι στη συνεργασία μαζί τους για κοινά οράματα, όχι όμως στο «καπέλωμα», στην ανάληψη ρόλου καθοδηγητή. Οπωσδήποτε αυτή θα είναι μια επίπονη και μακρά διαδικασία που στην καλύτερη περίπτωση θα χρειαστεί αρκετά χρόνια για να λειτουργήσει. Είναι όμως μονόδρομος η συνειδητοποίηση και ανάλυση της κατάστασης από τους ίδιους και η εξεύρεση των όρων και των μέσων με τα οποία θα την άρουν.

Η ενσάρκωση του «άλλου»

Η διαβίωση μέσα στην εξαθλίωση δεν είναι επιλογή των Ρομά. Προερχόμενοι από τις Ινδίες, εκτοπισμένοι από πολεμοχαρείς λαούς, πέρασαν μεταξύ 8^ου και 11^ου αιώνα στο Βυζάντιο, τα Βαλκάνια και από εκεί (ακολούθησαν κι άλλες οδούς - βόρεια Αφρική, Γιβραλτάρ, Ρωσία) μετακινήθηκαν προς τη δυτική Ευρώπη. Η έλευση των μελαψών νομάδων από την ανατολή στις δυτικοευρωπαϊκές πόλεις του 14^ου και 15^ου αιώνα σηματοδότησε την έναρξη συστηματικών διώξεων, πογκρόμ και κακοποιήσεων. Η Εκκλησία τούς δαιμονοποίησε ως απεσταλμένους του Σατανά, τους θεώρησε άπιστους και τους αφόρισε. Οι οργανωμένες επαγγελματικές συντεχνίες της εποχής είδαν την άφιξή τους ανταγωνιστικά λόγω της επιδεξιότητας των Ρομά στην τεχνουργία, συκοφαντώντας τους στους πιστούς ως τους κατασκευαστές των καρφιών, με τα οποία σταυρώθηκε ο Ιησούς. Οι βασιλείς και μετέπειτα τα πρώιμα έθνη - κράτη τους καταδίωξαν διότι τους θεώρησαν κατάσκοπους των Τούρκων και απειλή για τα θεμέλια των νεοσύστατων κρατικών οντοτήτων. Το διαφορετικό χρώμα, η ανατολίτικη κουλτούρα τους, το ξένο προς τον ευρωπαϊκό πολιτισμό του Μεσαίωνα σύστημα αξιών των Ρομά, τους κατέστησαν εκτεθειμένους σε στερεότυπα, δεισιδαιμονίες και τερατολογίες που αταβιστικά κληροδοτήθηκαν από γενιά σε γενιά και από χώρα σε χώρα περιθωριοποιώντας τους και οδηγώντας τους στο ναζιστικό ολοκαύτωμα, το porrajmos, που κόστισε τη ζωή τουλάχιστον σε μισό εκατομμύριο Ρομά. Η Ευρώπη αποδείχθηκε από την αρχή σκληρή και αφιλόξενη απέναντι σε ένα βαθύτατα ευρωπαϊκό λαό που ποτέ δεν ζήτησε κρατική υπόσταση και ποτέ δεν κατέφυγε στα όπλα για να το επιτύχει.

Η μεταχείριση των μειονοτήτων και των αδυνάτων της κοινωνίας είναι το μέτρο με το οποίο μετρώνται οι δημοκρατίες. Η Ελλάδα – το βλέπουμε και από τις φασιστικές γενικεύσεις εναντίον των Ρομά με αφορμή την υπόθεση της 4χρονης Μαρίας – παίρνει βαθμό κάτω από τη βάση.

Πηγή: ΕΠΟΧΗ

Η Ευρώπη αποδείχθηκε από την αρχή σκληρή και αφιλόξενη απέναντι σε ένα βαθύτατα ευρωπαϊκό λαό που ποτέ δεν ζήτησε κρατική υπόσταση και ποτέ δεν κατέφυγε στα όπλα για να το επιτύχει.

Με μικρές αποκλίσεις, τόσο οι πληθυσμοί των Ρομά της ανατολικής Ευρώπης, όσο και οι δυτικοευρωπαίοι Ρομά, καθώς και οι έλληνες βρίσκονται αντιμέτωποι με την ίδια τραγική κατάσταση, μεταξύ σφύρας και άκμονος, είτε οι συνθήκες εγγυώνται ισονομία, είτε όχι: Ψηφίζουν, φορολογούνται και υπηρετούν τους εθνικούς στρατούς των κρατών – μελών, αλλά στην πράξη παραμένουν πένητες, αποκλείονται από την παραγωγική διαδικασία, πλήττονται από την ανεργία και τον αναλφαβητισμό, διαβιούν δίχως ηλεκτροδότηση, ύδρευση, υγειονομική περίθαλψη, εκπαίδευση και απασχόληση, μέσα σε συνθήκες χειρίστης εξαθλίωσης που προσβάλλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και παραπέμπουν σε κάποια ζούγκλα τριτοκοσμικού δικτατορικού καθεστώτος και όχι βέβαια στην Ευρώπη.

Ως η με διαφορά πιο αδύναμη κοινωνική ομάδα, οι κοινότητες των Ρομά υφίστανται εκμετάλλευση και ρατσισμό σε όλα τα επίπεδα, ενώ δεν λείπουν τα κρούσματα βίας και εκδιώξεών τους από τους χώρους εγκατάστασης. Εγκλωβισμένοι στη φτώχεια και την αδικία, έχουν δύο επιλογές: την υποταγή στη μοίρα και την εξώθηση στην παρανομία. Όσοι εξακολουθούν να αντιπαλεύουν την ειμαρμένη τους, ειδικά οι ανατολικοευρωπαίοι Ρομά, αναζητούν την τύχη τους στη δυτική Ευρώπη, κάνοντας χρήση του δικαιώματος της ελεύθερης μετακίνησης προσώπων εντός της Ε.Ε. Στην Εσπερία αντιμετωπίζονται εχθρικά, γκετοποιούνται ή απελαύονται. (Ενδεικτικά, βλ. την υπόθεση Λεονάρντα στη Γαλλία του «τσιγγανοφάγου» υπουργού Εσωτερικών Μανυέλ Βαλ και τη μεγάλη δημόσια συζήτηση στη Γερμανία για τη «μετανάστευση της φτώχειας», δηλ. για τους Ρομά της Ανατολικής Ευρώπης που εισέρχονται σε γερμανικό έδαφος και τους τρόπους απέλασης – επαναπροώθησης στις χώρες καταγωγής τους. Αυτά, εν έτει 2013, εννιά χρόνια μετά τη διεύρυνση).

Αδιαφορία και υποκρισία

Η Ευρώπη από τη μία οχυρώνει τα εξωτερικά της σύνορα από τους πρόσφυγες, τους αποκαλούμενους «λαθρο»μετανάστες κι από την άλλη κατασκευάζει «λαθραίους» ευρωπαίους, πολίτες που μόνο στις συνθήκες και τις διακηρύξεις απολαμβάνουν ίσα δικαιώματα. Πλήθος ψηφισμάτων, πακτωλοί κονδυλίων στα κράτη μέλη για την εκπόνηση και υλοποίηση εθνικών πλαισίων στρατηγικής και προγράμματα κοινωνικής ένταξης, ευρωπαϊκές Οδηγίες (π.χ. 2000/43/ΕΚ και 2000/78/ΕΚ) που απαγορεύουν τις άμεσες ή έμμεσες διακρίσεις λόγω φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας και γενετήσιου προσανατολισμού, αδυνατούν να σπάσουν το φαύλο κύκλο των προκαταλήψεων, τη στέρηση και τις διακρίσεις που βιώνουν καθημερινά όσοι αυτό-προσδιορίζονται ως Ρομά. Η κατάστασή τους δεν βελτιώνεται, όσο οι κυβερνήσεις τους αντιμετωπίζουν αδιάφορα και υποκριτικά, ως πρόβλημα, ως μια κατάσταση για την οποία ευθύνονται αποκλειστικά οι ίδιοι. Επιβεβαιώνεται, εν ολίγοις, ότι η κοινωνική ατζέντα και τα ανθρώπινα δικαιώματα περνούν στο «ντούκου». Οι διεθνείς συνθήκες και τα ψηφίσματα αναγνωρίζουν μεν την προβληματική θέση των Ρομά, αλλά δεν εξασφαλίζουν ισονομία, δικαιοσύνη και σεβασμό στην πράξη. Δεν καταργούν την εκμετάλλευση και τον καθημερινό ρατσισμό.

Ζητούμενο η χειραφέτηση

Υπό μια άλλη οπτική, τα δικαιώματα διεκδικούνται όχι μόνο μέσα από λόμπι, αλλά και από την αυτοργάνωση, το αντίδοτο στην χειραγώγηση και τον πατερναλισμό των διεθνών οργανισμών. Είναι ανάγκη οι Ρομά να πολιτικοποιήσουν το ζήτημά τους, να αναδείξουν αδιάφθορους πολιτικούς σε υπερεθνικό και τοπικό επίπεδο, να δημιουργήσουν μέσω της εκπαίδευσης τη δική τους «μαγιά» που θα πάρει αύριο την υπόθεση στα χέρια της. Αντίστοιχα, θα πρέπει να ανακαθοριστεί η σχέση μεταξύ των Ρομά και των οργανώσεων, κομμάτων, ακτιβιστών που πάνε κοντά τους και αγωνίζονται μαζί τους από αλτρουισμό. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι Ρομά δεν χρειάζονται ούτε ηγέτες, ούτε διαφωτιστές ή συνηγόρους «από τον κόσμο των λαϊκών» (σημ. μη – Ρομά). Αυτοί ή θα προκύψουν από τον πληθυσμό τους ή η κατάστασή τους θα διαιωνίζεται. Ναι στη συνεργασία μαζί τους για κοινά οράματα, όχι όμως στο «καπέλωμα», στην ανάληψη ρόλου καθοδηγητή. Οπωσδήποτε αυτή θα είναι μια επίπονη και μακρά διαδικασία που στην καλύτερη περίπτωση θα χρειαστεί αρκετά χρόνια για να λειτουργήσει. Είναι όμως μονόδρομος η συνειδητοποίηση και ανάλυση της κατάστασης από τους ίδιους και η εξεύρεση των όρων και των μέσων με τα οποία θα την άρουν.

Η ενσάρκωση του «άλλου»

Η διαβίωση μέσα στην εξαθλίωση δεν είναι επιλογή των Ρομά. Προερχόμενοι από τις Ινδίες, εκτοπισμένοι από πολεμοχαρείς λαούς, πέρασαν μεταξύ 8^ου και 11^ου αιώνα στο Βυζάντιο, τα Βαλκάνια και από εκεί (ακολούθησαν κι άλλες οδούς - βόρεια Αφρική, Γιβραλτάρ, Ρωσία) μετακινήθηκαν προς τη δυτική Ευρώπη. Η έλευση των μελαψών νομάδων από την ανατολή στις δυτικοευρωπαϊκές πόλεις του 14^ου και 15^ου αιώνα σηματοδότησε την έναρξη συστηματικών διώξεων, πογκρόμ και κακοποιήσεων. Η Εκκλησία τούς δαιμονοποίησε ως απεσταλμένους του Σατανά, τους θεώρησε άπιστους και τους αφόρισε. Οι οργανωμένες επαγγελματικές συντεχνίες της εποχής είδαν την άφιξή τους ανταγωνιστικά λόγω της επιδεξιότητας των Ρομά στην τεχνουργία, συκοφαντώντας τους στους πιστούς ως τους κατασκευαστές των καρφιών, με τα οποία σταυρώθηκε ο Ιησούς. Οι βασιλείς και μετέπειτα τα πρώιμα έθνη - κράτη τους καταδίωξαν διότι τους θεώρησαν κατάσκοπους των Τούρκων και απειλή για τα θεμέλια των νεοσύστατων κρατικών οντοτήτων. Το διαφορετικό χρώμα, η ανατολίτικη κουλτούρα τους, το ξένο προς τον ευρωπαϊκό πολιτισμό του Μεσαίωνα σύστημα αξιών των Ρομά, τους κατέστησαν εκτεθειμένους σε στερεότυπα, δεισιδαιμονίες και τερατολογίες που αταβιστικά κληροδοτήθηκαν από γενιά σε γενιά και από χώρα σε χώρα περιθωριοποιώντας τους και οδηγώντας τους στο ναζιστικό ολοκαύτωμα, το porrajmos, που κόστισε τη ζωή τουλάχιστον σε μισό εκατομμύριο Ρομά. Η Ευρώπη αποδείχθηκε από την αρχή σκληρή και αφιλόξενη απέναντι σε ένα βαθύτατα ευρωπαϊκό λαό που ποτέ δεν ζήτησε κρατική υπόσταση και ποτέ δεν κατέφυγε στα όπλα για να το επιτύχει.

Η μεταχείριση των μειονοτήτων και των αδυνάτων της κοινωνίας είναι το μέτρο με το οποίο μετρώνται οι δημοκρατίες. Η Ελλάδα – το βλέπουμε και από τις φασιστικές γενικεύσεις εναντίον των Ρομά με αφορμή την υπόθεση της 4χρονης Μαρίας – παίρνει βαθμό κάτω από τη βάση.

Πηγή: ΕΠΟΧΗ

- See more at: http://left.gr/news/ftohoi-trotoi-kai-ektetheimenoi-sto-ratsismo-synoptiki-episkopisi-tis-katastasis-ton-roma-stin#sthash.2gZOadJc.dpuf