Οι ευθύνες της Δύσης για την ουκρανική κρίση

JOHN J. MEARSHEIMER, καθηγητής πολιτικής επιστήμης και συνδιευθυντής προγράμματος Διεθνούς Πολιτικής Ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου  .

Σύμφωνα με την επικρατούσα αντίληψη στις χώρες της Δύσης, η ευθύνη για την ουκρανική κρίση πέφτει εξ ολοκλήρου στη ρωσική επιθετικότητα. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν -συνεχίζει το επιχείρημα- προσήρτησε την Κριμαία από τη μακροχρόνια επιθυμία να αποκαταστήσει τη σοβιετική αυτοκρατορία και ενδέχεται τελικά να επιδιώξει να κατακτήσει την υπόλοιπη Ουκρανία, καθώς και άλλες χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Κατά αυτή την άποψη, η ανατροπή του Ουκρανού προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς τον Φεβρουάριο αποτέλεσε απλώς το πρόσχημα για την απόφαση του Πούτιν να διατάξει τις ρωσικές δυνάμεις να καταλάβουν μέρος της Ουκρανίας.

Η περιγραφή αυτή είναι όμως λανθασμένη: οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους μοιράζονται το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης για την κρίση. Στις ρίζες του προβλήματος βρίσκεται η επέκταση του ΝΑΤΟ, κεντρικό στοιχείο μιας ευρύτερης στρατηγικής για την απομάκρυνση της Ουκρανίας από την τροχιά της Ρωσίας και την ενσωμάτωσή της στη Δύση.
Την ίδια ώρα, η επέκταση της Ε.Ε. προς Ανατολάς και η υποστήριξη της Δύσης του κινήματος εκδημοκρατισμού στην Ουκρανία -κάτι που άρχισε με την Πορτοκαλί Επανάσταση του 2004- ήταν επίσης κρίσιμα στοιχεία.
Από τα μέσα της δεκαετίας του '90, η ρωσική ηγεσία εξέφρασε καθαρά την αντίθεσή της στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ και τα τελευταία χρόνια ξεκαθάρισε ότι δεν θα παρακολουθούσε αμέτοχη τη στιγμή που ενας στρατηγικά κρίσιμος γείτονάς τους θα μετατρεπόταν σε προπύργιο της Δύσης. Για τον Πούτιν, η παράνομη ανατροπή του δημοκρατικά εκλεγμένου και φιλορώσου προέδρου της Ουκρανίας -την οποία χαρακτήρισε δικαιολογημένα ως "πραξικόπημα"- αποτέλεσε τη σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Απάντησε προσαρτώντας την Κριμαία, μια χερσόνησο που φοβόταν ότι θα μπορούσε να φιλοξενήσει ναυτική βάση του ΝΑΤΟ και εργάστηκε για να αποσταθεροποιήσει την Ουκρανία έως ότου εκείνη θα εγκατέλειπε τις προσπάθειές της να ενταχθεί στη Δύση.
Η πίεση του Πούτιν δεν θα έπρεπε να εκπλήσσει κανέναν. Σε τελική ανάλυση, η Δύση είχε εμπλακεί στην πίσω αυλή της Ρωσίας απειλώντας τα πιο βασικά στρατηγικά συμφέροντά της, ένα σημείο που ο Πούτιν υπογράμμισε επανειλημμένα. Οι ελίτ στις ΗΠΑ και την Ευρώπη ξαφνιάστηκαν από τα γεγονότα μόνο επειδή επέμεναν σε μια εσφαλμένη αντίληψη των διεθνών σχέσεων.
Τείνουν προς την άποψη ότι η λογική του ρεαλισμού έχει μικρή σημασία στον 21ο αιώνα και ότι η Ευρώπη μπορεί να διατηρηθεί ενιαία και ελεύθερη στη βάση φιλελεύθερων αξιών όπως η νομιμότητα, η οικονομική αλληλεξάρτηση και η Δημοκρατία. Το μεγάλο όμως αυτό σχέδιο πήγε εντελώς στραβά στην περίπτωση της Ουκρανίας. Η κρίση εκεί αποκαλύπτει ότι η realpolitik παραμένει καθοριστική και ότι τα κράτη που την αγνοούν κινδυνεύουν και τα ίδια από την άγνοιά τους. Οι Αμερικανοί και Ευρωπαίοι ηγέτες έκαναν μια σημαντική γκάφα στην προσπάθειά τους να μετατρέψουν την Ουκρανία σε ένα δυτικό προπύργιο στα σύνορα της Ρωσίας. Τώρα που οι συνέπειες γίνονται αντιληπτές, θα ήταν ακόμη μεγαλύτερο λάθος να συνεχίσουν τη λανθασμένη πολιτική τους.

21.08.2014
avgi.gr